Qur’onda barcha ibodatlar kabi duoda ham azmu qarorli bo‘lish maqtalgan. Chunki duoda sabrli bo‘lish mo‘minni yanada komillashtiradi, kuchli iroda egasi qiladi. Sabr bilan duo qilish unda istalgan ehtiyojlar, muammolarning yechimi bilan birga eng muhim narsa Allohga bo‘lgan yaqinlikni taqozo etadi. Duoda sabrli bo‘lgan mo‘min duo qilib istagan narsasidan ham afzal narsa - kuchli ma’naviy ozuqa topadi.
Payg‘ambarlarning ba’zilari talablarini yillar davomida duo orqali Allohdan istab kelishgan. Alloh esa ularning ba’zilarining istagini tez, ba’zilarinikini esa yillar o‘tganidan so‘ng bergan. Yoqub alayhissalomning o‘g‘li Yusuf alayhissalom bilan diydorlashishi, Yusuf alayhissalomning yillar davomida yotgan zindondan chiqib mulk egasi bo‘lishi, Ayyub alayhissalom yetgan zarardan rahimlilarning rahimligi bo‘lgan Allohga qilgan duolari ko‘p yillar o‘tgandan so‘nggina qabul bo‘lgan. Ibrohim alayhissalom zurriyotlaridan musulmon ummat chiqishini, Allohning oyatlarini tilovat qilib beradigan, kitobni va hikmatni o‘rgatadigan, ularni poklaydigan Payg‘ambar yuborishni so‘rab qilgan duosini esa Alloh ko‘p asrlardan so‘ng ijobat qilib, Muhammad alayhissalomni Payg‘ambar qilib yuborgan. Bundan ko‘rinib turibdiki, chin dildan qilingan duo albatta qabul bo‘ladi, lekin qabul qiluvchi Zot qachon xohlasa, o‘shanda qabul qiladi. Albatta, Qur’ondan kelgan bunday misollarda buyuk sabr namunasini ko‘rish mumkin. Alloh solih bandalarining duolarini ma’lum vaqt o‘tgandan so‘ng qabul qilish bilan ularga xayr istagan. Bu muddat ichida ular yanada komillashgan, tarbiyalangan, sadoqat va ixloslari yanada mustahkamlashgan, jannatga loyiq kishilar qatoridan o‘rin olganlar. Ko‘rinib turibdiki duoning natijasini ko‘rish uchun shoshilish mo‘minga aslo xos emas. Mo‘minning yagona vazifasi Yaratuvchisiga itoat etish, o‘zi uchun atalgan taqdirga rozi bo‘lishdir. Ana, mo‘min kishining duosini Alloh o‘z vazifasining bir qismi sifatida ado etadi.

Duoda dunyoviy hayotimiz bilan bog‘liq narsalarni so‘raymizmi yoki dunyodan kechib faqat oxirat talabida bo‘lamizmi? Albatta, Allohning xolis bandalari uchun har ikkisida ham xayr bor. Ma’lumki, dunyo hayoti mutlaqo yakun topadigan juda qisqa hayotdir. Lekin undagi har bir ne’mat kishining Allohga yaqinlashishi va shukr qilishi uchun sabab bo‘la olishi mumkin. Undagi ba’zi ne’matlarga qarab jannat va undagi ne’matlar haqida tasavvurga ega bo‘lish mumkin. Undagi osmon, yer, quyosh, oy, yulduz kabi sanab sanog‘iga yetib bo‘lmaydigan boshqa ne’matlar esa Allohning biru borligi, har narsaga qodirligini tafakkur qilishga chaqiradi. Quyoshning botishi, kunning tun bilan o‘rin almashishi, yulduzlarning paydo bo‘lishi, yana tong otishi, quyosh chiqishi kabi ko‘zimiz o‘rganib qolgan hodisalarda esa olamning yagona boshqaruvchisi borligi, Undan boshqa hech narsaning boqiy emasligini isbotlaydi. Albatta, tafakkur qiluvchilar bularning barini ko‘rganda Allohni poklab yod etadilar, Uning cheksiz qudrati oldida bosh egadilar. Bu esa Allohga ma’naviy yaqinlikni taqozo etadi. Shu sababli Alloh Qur’onda mo‘minlarga ham dunyo, ham oxirat uchun duo qilish kerakligini bildirgan. Faqat dunyo hayotining o‘tkinchi matohlariga aldanib qolishdan qaytaradi. O’z kitobida esa shunday marhamat qilgan:
«…Odamlardan ba’zilari: Robbimiz bizga bu dunyoda bergin», deydir va unga oxiratda nasiba yo‘qdir. Va ulardan ba’zilari: «Robbimiz, bizga bu dunyoda ham yaxshilikni, oxiratda ham yaxshilikni bergin va bizni do‘zax olovi azobidan saqlagin», deydir. Ana o‘shalarga qilgan kasblaridan nasiba bor. Va Alloh tez hisob qiluvchidir» («Baqara», 200-202).

Inson tabiatan shoshiluvchidir. Ba’zan fitratidagi bu shoshqaloqlik yuzaga chiqqanda, hatti - harakatlarining oqibatini o‘ylamasdan ish tutadi. Har narsani nozik jihatlarigacha biluvchi Robbimiz O’zining kitobida shunday marhamat qilgan:
«Inson shoshqaloq o‘laroq yaratilgandir. Men, albatta, sizlarga O’z oyat-alomatlarimni ko‘rsaturman. Bas, meni shoshiltirmanglar» («Anbiyo», 37).
Inson tabiatidagi shoshqaloqlik asosan dunyoviy ne’matlarni qo‘lga kiritishda yanada ko‘proq yuzaga chiqadi. Albatta, har bir odam Allohning ne’matlari va jannatiga rag‘bati kuchli. Jannat ne’matlariga o‘xshash ba’zi ne’matlarning bu dunyoda ham mavjudligi, jannatning qanday maskan ekanligini tasavvur qilish va unga bo‘lgan rag‘batni yanada kuchaytirib solih amallar qilishga chaqirishdir. Bu ne’matlarga bo‘lgan kuchli istak hamda shoshqaloqlik tufayli kishi ularni tezroq qo‘lga kiritishni xohlaydi. Bu shoshqaloqlik duolarda ham o‘z aksini topadi. Duo qilgandan so‘ng uni tezroq qabul bo‘lishini istaydi. Duoning qabuli kechiksa «Duo qilyapman, lekin qabul bo‘lmayapti», degan noto‘g‘ri xayollarga borishadi. Shoshqaloqlik, sabrsizlik vaqti-vaqti bilan noumid bo‘lishga, hatto duo qilmay qo‘yishgacha olib keladi. Aslida mo‘min o‘zi uchun nima yaxshi va nima yomon ekanligini juda yaxshi biluvchi Alloh ekanini esda tutishi lozim. Bu haqiqatni Alloh shunday bildirgan:
«...Shoyadki, yoqtirmagan narsangiz siz uchun yaxshi bo‘lsa. Va shoyadki, yoqtirgan narsangiz siz uchun yomon bo‘lsa. Alloh biladir, siz bilmassiz» («Baqara», 216). Shu sababli banda Allohdan bir narsa istagan vaqt uning oqibatini Allohga havola etishi va sabr qilishi lozim. Balki duo qilib istagan narsasida uning uchun yaxshilik yo‘qdir. Balki duo qilgan narsasiga erishish uchun ma’naviy kamollikka yetishish, buning uchun ma’lum muddat o‘tishi zarurdir. Balki Alloh unga so‘raganidan ham yaxshirog‘ini ato etish uchun sabrini sinayotgandir. Shu sababli mo‘min u ishni Allohga havola etishi, Undan xayrli oqibatlarni so‘rab duo qilishi zarur. Bu yo‘lda faqat sabr kerak. Zero, Alloh taolo Qur’onda ibodatda sabrli bo‘lishga e’tibor qaratib shunday marhamat qilgan:
(«Baqara», 45)
/islom.ziyouz.com