III
БАНИ САЪД ЮРТИДА
Сут она
Саъд ибн Бакр қабиласи Макка атрофида обрўэътибори ва жўмардлиги билан танилган
эди. Одамлари инсофли, ҳавоси ва суви тоза, забонлари ҳам бегона сўзлар аралашмаган асл
арабча эди. Шу сабабдан Макканинг бой оилалари, янги туғилган чақалоқларини Саъд ибн Бакр
қабиласига жўнатардилар. Болалар бу қабила аёлларининг сутлари билан қувватланишар,
ганлашишни ҳам ўша ерда ўрганишар, Маккада ўсган болаларга қараганда соғлом ва бақувват
бўлишар эди.
Қабила аёллари йилда икки маротаба Маккага энишар, наслнасабли оилаларнинг
болаларини олиб, қишлоқларига қайтишар, уларни эмизганлари учун олган ҳақ ва ҳадялари
оила тирикчилигига кўмак бўлар эди.
Фил воқеасидан уч ой ўтгач, қабила аёллари одатдагидек эрта тонгда йўлга чиқишга
келишдилар. Кун чиқмасдан йўл бошида йиғилдилар. Аёл-эркак бир гуруҳни ташкил қилди.
Эмизиш муддати тугаган болалар ўз кўкалдошлари, дўстлари билан хайрлашдилар. Оналари
бағрига қайтиш қувончи ҳамда дўсту биродарларидан ажралиш изтироби уларни хаяжонга
солган эди. Сут эмизган оналар болаларни ота-оналари кўлига топширгач, оладиган ҳақ ва
совғасаломларини ҳисоблашар, бошқа жиҲатдан эса, икки йил мобайнида ўзлари эмизган
болаларидан айрилиш изтиробини ҳам ҳис этишар эди. Балки, айрилиқ бошқа хеч кўришмаслик
маъносида абадий ай| рилиқ бўлар. Ҳолбуки, оналар улар учун минг хил азият чеккан,
норасидалар оғриганда бирга дардини тортганлар, кечалари ширин уйқуларини бузиб, гўдаклар
бошида нечанеча тонгларни бедор оттириб, туни бўйи уларга алла айтиб чиққанлар. уёш
чиқишига жуда оз вақт қолган эди.
— Юринглар, эй Бани Саъд халқи, бўлмаса, кеч қоласизлар, — деган овоз эшитилди.
Қисқа бир видолашувдан сўнг болаларни қўлларидан тутиб, қучоқларига олиб кўтариб,
баъзиларини эшак ёки туянинг устига ўтқизиб, йўлга чиқдилар.
— Кеч қолманглар, онажон, кутамиз.
— Бизни унутма, Шайба.
— Яна кўришамиз, Ханзала.
— Яхши қолинглар, Фотима, — деган овозлар эшитиларди.
Кўзлар намланиб, ёш айлана бошларди.
Карвон чанг кўтариб олға борар экан, заиф бир эшак секин юриб, орқада қола бошлади.
Эшак эгалари қанча қистамасинлар, борган сари карвон билан орадаги масофа узаяр эди.
— Ҳалима, тезроқ юргиз бунингни, — деди қўшниси. Ҳалима кучсиз ва қари ҳайвоннинг
елкасига ҳалачўпни бирикки марта нуқиди. Эшак қадамини бир оз тезлатдию, лекин сал ўтмай,
яна аввалги ҳолига тушиб олди.
Ҳалима дугоналаридан орқада қолишни ҳеч истамасди. Чунки эрта борганлар тез ишни
битирарди. Маккада Ҳалима келсин, боламизни унга берамиз, деб ҳеч кимнинг кўзи учиб
тургани йўқ, албатта. Вақтли борганлар ўзлари хоҳлаган оиланинг боласини олиб, кўпроқ пул
қўлга киритадилар. Кечикканлар бола тополмай қайтишлари эҳтимоли ҳам бор эди.
— Бугун эшагимизнинг феъли айниб қолдими, Ҳалима?
— Ҳар куни шундай эмасмиди, Ҳарис? Ахир, у қариб қолдику, тобора қуввати кетмоқда.
— Лекин бошқа кунлари бунчалик эмасди, бинойидек юрардику...
— Балки касалдир?
Ҳариснинг оиласи орқада қолганини кўриб, шериклари уни кутиб турипгган экан, улар
етиб келишганида саволга тутишди:
— Бугун жуда орқада қолдинглар, Ҳарис?..
— Эшакни юргизолмаяимиз.
― Бу кетишда жуда кеч қоласизлар.
— Шунақага ўхшайди.
Ҳарис қўлидаги халачўп билан эшакни урди.
— Ўлдирсанг ҳам шу кетишда кетавераман, дейдия
жонивор.
Юкини енгиллаштириш керак эди. Болани эшакнинг устидан тушириб, қучоғига олди.
Усти енгиллашган эшак энди тез юриши лозим эди. Бироқ бу тадбир ҳам унинг юришини
тезлаштирмади.
— Ҳалима, бу эшак бошимизга бало бўлади, шекилли. Етолмаймиз. Бизга бола қолмайди.
— Шундай бўладиганга ўхшайди. Қара, одамлар биздан роса узоқлашиб кетдилар. Жуда
орқада қолиб кетдик.
— Ишқилиб, боласиз қайтмайликда.
Ҳалима кўксини ушлади. «Бола топсак ҳам, эмиздирадиган сутим йўқ», дсмоқчи бўлди,
аммо айта олмади. Агар бола топсалар, нима бўлади? Ҳалиманинг ҳозирдан унга раҳми кела
бошлади. Шўрлик гўдакни тўйдирмасдан туриб, қандай қилиб пул олади? Лекин қўлидан нима
ҳам келарди. Сутга барака бериш унинг қўлида эмасди, ёмғирни ҳам у ёғдира олмасди. Мавсум
эса, тобора куруқлашиб боряпти, ҳафталар бўйи ёмғир ёғмайди. Қурғоқчилик боис озиқовқат
камайиб кетган, бинобарин, Ҳалима ҳам қорнини зўрға^ тўйғизар эди. Шу сабабли кўкрагида
сут кам эди. Ўзининг ўғлига етмайдиган сут қандай қилиб эмикдош болага етади?! Аммо
тирикчилик важҳидан бу юмушни давом эттиришга мажбур. Тўғри, бир туялари ҳам бор.
Эрталаб уйдан оч чиқиб кетади, кечқурун уйга яна оч қайтади: емиш йўқ. Оқшом туядан озгина
сут соғилади, у ҳам ўзининг боласини зўрға тўйдирарди...
Маккага келганларида дугоналари аллақачон ишларини битирган эдилар. Барчаси наслу
насаби баланд оилаларнинг болаларини олишган, мўмайгина пулга ҳам эга бўлишган эди.
— Кеч қолдинг, Ҳалима.
— Шундай бўлди, нимаям қилардик. Ҳалима кеч қолганидан сиқилган эди.
Дарҳол маҳаллаларни айланиб, эмизгани бола топишга киришди. Эри ўғли Абдуллоҳ
билан бирга бир жойда кутиб турадиган бўлдилар.
Каъбага йўналди. Дуч келган одамдан сўрайверди:
— Бу ерларда эмиздириладиган боласи бор оила йўқми?
Каъбанинг соясида ўтирган бир чолни кўрсатдилар.
— Анави ўтирган одам — Абдулмутталиб, неварасига сут она қидираётган эди, сўраб
кўрчи, — дедилар.
Ҳалима Абдулмутталибга яқинлашди:
— Эмизиш учун бола қидираётган эдим, — деди.
— Қайси қабиладансан, қизим?
— Саъд ибн Бакр қабиласиданман. Ҳарис ибн Абдулуззонинг хотиниман.
— Бир етим бола бор, уни сенга бераман. Умид қиламанки, ундан яхшиликлар кўрасан.
Ҳалиманинг юзи ўзгарди.
— Етимми?
— Ҳа, етим.
— Ундай бўлса, бошқа бир бола қидирайин, — деб нари кетди. «Етим учун неча пул хам
берардилар?» деб ўйлади ичида. Боланинг қорнини тўйғазиши учун аввал ўзининг қорнини
тўйғазмоғи лозим. Томоқдан бирон нарса ўтмаса, кўкракдан нима ҳам чиқарди. Етим учун
берилган пул уни таъминлай олмасди.
Айланди. Махаллаларни кезди. Боласи бор дейилган уйларнинг эшикларини бирмабир
тақиллатди. Биринчи эшик очилди. Заифа, қорача аёл чиқди.
— Эмиздириладиган бола қидиряпман. Болангиз бор экан, деб эшитдим.
Уй эгаси:
— Бошқага бермоқчимиз, — деб ичкарига қайтиб кириб кетди.
Бошқа бири эса:
— Ярим соат аввал олиб кетишди, — деди. Ҳалима шу аснода бир неча уйни суриштириб
чиқди. Бой оилалар болаларини унга бергилари келмади. Баъзилари бериб бўлишибди.
Фақирларникини эса, Ҳалима олмади. Энг охирги эшикни ҳам такиллатди, эшикни очган аёл:
—Ўзингнинг боланг борми? деб сўраб қолди.
—Бор.
—Сутинг уни тўйдира оляптими? Ҳалима жавоб бермади. «Ҳа, тўйдирянти» деб ёлғон
гапиришга уялди. Бошини эгди, уйдан узоқлашди.
Ҳалима мағлуб бўлган эди. Илк учраган болани етим экан деб олмади, баъзилар
болаларини бермади, баъзи лари бошқаларига бериб бўлган эди. Хуллас, барча эшиклар унга
ёпиқ эди, гўё илк болани етим дегани учун интиқом олишаётгандек.
Бориб эшагини яхшилаб ургиси келди. Ал-Амини эшакдан олмоқчи бўлди. Тезтез юриб,
эри билан боласи кутиб турган жойга борди.
Қуёш ботиш арафасида эди.
—Нима бўлди? — деди эри Ҳарис.
—Бир етимдан бошқа бола йўқ. Қолганларни ўртоқларим олиб бўлишибди.
— Демак, бу йил насибамиз кесилибдида.
— Шундайга ўхшайди. Фақирларнинг пул берадиган аҳволи йўқ. Бойларда бола қолмабди.
Боласи бор бошқалари эса менга беришни истамадилар.
Ҳалима бу гапларни айтар экан, кўзлари ёшланди, «Устимдан кулдилар», деган сўзни айта
олмаса хам, кўзларидаги ёшдан шу маънони уқса бўларди.
— Ё олти ой ўтишини кутамиз, ёки ўша етимчани оламиз. Сен нима дейсан, Ҳалима?
— Дугоналарим биттадан бола билан қайтаётганда, мен боласиз кетишни истамайман.
Аммо бир етим учун берилажак озгина пул бизга етармиди. Бир қарорга кела олмаяпман. Лекин
бошқа бир қарорим бор.
— Қандай қарор экан?
— Шу кўр бўлгур эшакни ўлгунча уриш. Ҳарис:
Эшакни урсанг, дарров бир бола олиб келиб беришларини билсам, биргалашиб урардик.
Ҳалима ўйланиб қолди:
— Ҳа, албатта, эшакни урганимиз билан ҳеч ким бизга бола келтириб бермайди.
— Етим бола учун нима берар эканлар?
— Сўрамадим. Етим эканини эшитибоқ «Кими ҳам бор эдики, бирор нарса берса», дея
нари кетдим.
Ўйланиб қолдилар. Эшак у ёкданбу ёққа юриб, чўкиртакларни еб, бир амаллаб қорнини
алдаб турар эди.
—Тезроқ бир қарорга келайлик, Ҳалима, шом тушай деб қолди.
— Сенинг фикринг қандай, Ҳарис?
— Мен аниқ бир нарса айта олмайман. Ўзинг нима хоҳласанг, шуни қил.
— Бўлмаса, мен бу етимни олсаммикан, боласиз қайтишдан уяляпман.
— Билганингни қил. Балки, бир етимни олганимиз туфайли уйимизга барака келар.
Ҳалима сўзни чўзиб ўтирмасдан ўрнидан турди ва Каъбага қараб кетди.

* * *
Абдулмутталиб кетмакет келаётган аёллардан ҳеч бирининг неварасини эмизишга рози
бўлмаётганлигидан хафа эди. Келаётган аёллар боланинг етим эканлигини эшитгач, қайтиб
кетишар, ҳатто сут ҳақи қанча бўлишини ҳам сўрамас эдилар.
Балки бунда бир ҳикмат бордир, деб ўзига тасалли берарди. Аслида, боланинг етим
эканлигини айтмаса ҳам бўларди. Аммо сўз бошлаши билан, худди ўргатиб қўйилгандек,
боланинг етим эканлигини айтиб юборар эди. Гўё ичидан келаётган бир нидо улуғ қудрат
эгасининг, бу болани фақат муносиб сут онага бериш лозим, ундан бошқаси олмаслиги керак,
деган даъватини такрорлаётгандек эди.
Ҳақ масаласи, аслида, унчалик муҳим эмасди. Ҳеч ким, Абдулмутталиб сут онага етарли
ҳақ бермайди, дея олмасди. Гўдакнинг отаси бўлмаса ҳам, бобоси бор эди, ахир. Бир боланинг
ҳали туғилмасидан олдин отасидан ажралиб қолиши эса, бола учун айб ёки нуқсон эмас эди.
Бинобарин, бола сифатида неварасининг ҳеч қандай айби йўқ эди. Кўрганларни ҳайратда
қолдирадиган даражада ҳуснли эди у. Дунёнинг бутун боболари набираларига кўра бир сафга
тизилса, сафнинг энг бошида, ҳа, мутлақо энг бошида Макканинг ҳокими, Қурайшнинг раиси
Абдулмутталиб турган бўларди. Бу жиҳатдан Абдулмутталибга айни даражада тенг келадиган
ҳеч бир шахс мавжуд эмас, мавжуд деса, ақл бовар қилмас эди.
Неварасига тикилгани сари Абдулмутталибнинг қалби бўлакча бир меҳрмуҳаббат
ҳисларига тўлибтошар, ичидаги бир нидо: «Бу бола ўхшаши йўқ буюк инсон бўлажак», дер эди.
Баъзан Абдулмутталиб Каъбанинг деворига суяниб ўйлар, кечасини кундузига қўшган бу
болани бунчалик севишининг сабабини ахтарар, «Ажабо, кексалигим туфайли ирода
заифлигига дучор бўлдимми?» дер, аммо бундай фикрни ҳазм қилолмас эди. Чунки
Муҳаммаддан бошқа ҳам, ўзга ўғилқизларидан бир неча неваралари бор эди. Уларни хам
жондилидан севарди. Бироқ Муҳаммадга келганда, унга бўлган севгисини тил билан
таърифлашнинг сира илои йўқ эди. Гўёки бу боладаги гўзаллик, ширинлик, кўнгилга яқинликни
тиллар, ҳатто диллар таъриф этолмайдигандек.
Унинг етим экани рост, бироқ ота-онаси бор болалардан кам жойи ҳам йўқ, улар учун
қанча ҳақ берилса, Мухаммад учун ҳам улардан кам берилмайди. Абдулмутталибнинг
хасислигини ким кўрибди? Ҳар тарафда «Яйловда инсонларни, тоғ бошларида ҳайвонларни
тўйдиради», дея шуҳрат топган, дастурхонидан меҳмоннинг кети узилмаган Абдулмутталиб
Муҳаммадининг сут она ҳаккини беришдан қочармиди?!
Аммо келган ҳар аёл боланинг етим эканини эшитибоқ ҳеч нима демай қайтиб
кетишларида, албатта, бир ҳикмат бордир. Эҳтимолки, улуғ Оллоҳ бу аёлларни ўзининг олий
ҳукми ила орқага қайтараётгандир. Муҳаммадига лойиқ бўлган сут онанинг келиши учун
куттираётгандир. Орасира Абдулмутталибнинг кўнгли Мавлога йўналиб:
— Оллоҳим, мепинг бу етимчамга энг шафқатли, энг пок кўнгилли сут онани юбор,
ярамасини орқага қайтар, дея ёлворарди. Бу орада Ҳалиманинг қайтиб келаётганини кўриб,
кўнгли жойига тушди.
— Бола қаерда?
Абдулмутталиб кулимсираганча, ўрнидан турди.
— Ортимдан юр, — деди.
Ҳалима Абдулмутталибнинг орқасидан юрди.
Гўзал бир аёл:
Хуш келдингиз, отажон, хуш келдингиз, опажон,— деб уларни кутиб олди.
Ҳалима уйга кирганида тотли бир ҳидни туйди. Бундай атирни у ҳеч ҳидламаган эди.
Қабилада ҳар бир аёл ўзига атир сепарди, аммо бу атирни на Ҳалима, на қабиланинг бошқа
аёллари билишарди.
Уйнинг бир бурчагида эмизикли гўдак ётарди. Тагига яшил ипак мато тўшалган, чақалоқ
эса, оқ жун матога ўралган бўлиб, ширин уйқуда ётар эди. Таърифга сиғмас даражада чиройли
эди у.
Ҳалиманинг юраги жиз этди. Малаклар каби гўзал бўлган бу чақалоқни эмизиш учун
онасидан олсаю, бироқ уни тўйдира олмаса, оч қолдирса...
Ачинарли бир ҳол эди бу. Уйда ўз боласи хурсанд бўлиб қачон тўйган эдики!.. Нечанеча
ойлар давомида ўғлининг оғзига сутсиз, алдамчи маммалар кириб чиқаётганини эслаш унинг
кўнглини безовта қилдида, энди кийналиш навбати бу гўдакка келдими, деб ўйлаб, ичидан
эзилди. Шу ёшда тул қолган ёшгина хонимга қаради, кейин ота юзини кўрмасдан етим қолган
чақалоққа тикилди, яна юраги жиз этди. Абдулмутталиб бурчакдаги тахтага ўтириб:
— Қизим, бу аёл Саъд ибн Бакр қабиласидан, исми Ҳалима, — деди.
Омина келган бу аёлнинг сут она эканини фаҳмлади. Ҳалиманинг ортиқча вақти йўқ эди.
Ухлаётган чақалоқни кўтариб олиш учун энгашди. Шу вақт чақалоқ уйғониб, Ҳалимага боқди.
Ҳалима бу нигоҳнинг то юрагига қадар бориб етганини ҳис қилди. Бир онда бутун вужудини
шафқат ва марҳамат туйғуси қоплади. Энди ҳеч нарса бермасалар ҳам, бу болани олмасдан кета
олмасди. Дугоналарининг бу болани кўрмай кетганликларини ўйларкан, севинчдан титраб
кетди. Уни кўрган ҳар қайси сут она дарров ёпишса ёпишардики, ташлаб кетиши амримаҳол
эди. Ёнига ўтирди, авайлаб қучоғига олди. Сути қуриган маммаларини чиқариб, боланинг гул
куртакларига ўхшаш дудоқларига теккизгиси келди. Ўнг маммасини гўдакнинг оғзига тутди.
Шу онда Ҳалима ҳайратга тушди, кўксида тотли бир роҳатланиш сезди. Ёқимли туйғу эди бу.
Сут келаётганини билдирувчи ҳис эди бу. Дарҳақиқат, чақалоқ уни эма бошлади.
Ҳалима кўкрагининг сутга тўлганига, айниқса, шундай шароитда сутга тўлганига ҳеч
ақли бовар қилмасди. Ўзи каби бошқа хотинларнинг ҳам сутлари йўқ эди. Тиззаларида ётган
боласи бир куни бу сутсиз маммаларига анча андармон бўлгач, очликдан йиғига тушган,
Ҳалима ҳам кўзёш тўкиб унга жўр бўлган эди. Дунёга келтириб, аммо қорнини тўйдиролмаган
боласи учун мўлмўл ёш тўкканди бу кўзлар ўшанда.
Ажабо, энди ана шу маммалар сутга тўла эди. Қучоғидаги бола сутга зор бу маммадан
тўйибтўйиб эмарди. Гўдак бир оз эмгандан сўнг Ҳалима маммасини тортди, болани яна бағрига
босиб, бошқа маммани берди. Аммо чақалоқнинг дудоқлари ёпилди ва маммани эммади. Ҳар
қанча уринсада эммади. Такрор ўнг маммасини тутган эди, олди, эма бошлади.
Вақт зиқ эди, ортиқ кечикмаслик лозим эди.
— Энди мен кетишим керак, — дея болани қучоғидан қўймаган ҳолда, ўрнидан турди.
Абдулмутталиб:
— Боламни оласанми, эй Ҳалима, — деди.
— Оламан. Энди у менинг болам.
— Жуда яхши. Фақат шуни яхши билгинки, биз боламизнинг сут ҳаққини бошқа оилалар
берадиган ҳакдан кам бермаймиз. Ортиқчароқ беришга ҳаракат қиламиз. Умидвормизки,
боламнинг ҳурматига хонадонингизга баракот ёғади. Фақат, сендан илтимосимиз, боламга ўз
фарзандинг каби яхши қара.
Ҳалима Оминага қаради. Ҳар бир она каби, боласидан айрилиш ғами унинг ҳам юзидан
билиниб турар, кўнглини тўлдирган кадарга кўзларидан оқаётган ёшлар эш бўлаётган эди.
Боласини сўнгги марта бағрига босиб, ҳидлагач, гул юзларидан тўйиб ўпгач, Ҳалиманинг
қўлига тутаркан, «болам», дея ингранди.
Ҳалиманинг ҳам кўзлари ёшланди. Биргина фарзандидан, туғилмасдан бурун етим қолган
боласидан айрилмоқ осонми? Бу онага тасалли бериш лозим эди.
—Хавотир олма, синглим, унга ўз боламдай қарайман, менга ишонавер, — деди Ҳалима.
Эшикдан чиқар экан, тўхтади. Оминага қараб:
—У атирдан менга ҳам бир оз бер!
—Қайси атирдан?
—Болангга сепган атирдан. Қасам ичаманки, бундай ҳидни ҳали Саъд ибн Бакр
қабиласидагилар ҳидламаганлар. Берсанг, сепиб, ҳидлаб юрардим.
Омина кўзларига келган бирикки томчи ёшни яшириб ўтирмади, ҳафиф ғамгин товушла:
— У менинг боламнинг ҳидидир. Унга атир сепмасангиз ҳам бўлади, — деди ва энди
ойлаб кўролмайдиган боласини такрор ҳидлаб: — Хайр бўлмаса, сизларни Оллоҳга омонат
этдим, — деди.
* * *
Ҳарис Ҳалимани кузатгач, ёнида қолган Абдуллоҳни овутмоқ учун хаёлига келган ҳар
чорани қўллаб кўрди. Аммо қорни оч болани сутдан бошқа ҳеч нарса билан тинчитиб
бўлмаслигини жуда яхши биларди: Яна шуни ҳам яхши билардики, Ҳалиманинг маммаларидаги
ёлғиз Абдуллоҳга етмаётган сут энди икки болани оч қолдириши аниқ эди. У шўрлик боланинг
етимлиги етмагандек, уни яна очлик ҳам кутмовда ва бир дард икки бўлиши турган гап эди.
Ҳаммасига сабаб — йўқчилик, қурғоқчилик. Бу икки сабаб бир бўлиб, ўғлини тўйдиришдан
ожиз бўлган бир аёлни эмизишга бола қидиришга мажбур қилди. Авваллари саҳарга қадар бир
боланинг фарёди ила уйғонган оила, энди уйқудан тамоман воз кечадиган бўлди, бошларига тор
келган дунё мукаммал бир зиндон ҳолига айланадиган бўлди.
Қуёш ботмоқ учун уфққа нарвон қўйган ҳам эдики, Ҳалима бола қучоқлаган ҳолда қайтиб
келди. Юзида мамнунлик аломатлари бор эди. Ҳарис бу мамнуниятни савдонинг яхши
бўлганлигидан деб билди.
— Хурсанд кўринасан, Ҳалима?
— Ҳа, хурсандман. Чунки гул юзли бир бола билан келяпман.
Ҳарис «гул юзли бўлиш қорин тўйдирмайдику», дегандек бокди, аммо...
— Аввал болани бир кўрчи, — деди Ҳалима ва гўдакнинг юзини очди. Йўргакда ётган
чақалоқнинг ҳақиқатан бир бола эканлигига кўзлари ишонмади Ҳариснинг. Таърифга
сиғмайдиган даражада тотли бир бўй тараларди ундан.
Ҳалима ўтирди. Ўнг мамма яна Муҳаммаднинг гул дудоқларига ўрнашди, чап мамма
Абдуллоҳга берилди. Абдуллоҳ илк эмишдаёқ оғзини тўлдирган ва туғилганидан бери ўзи зор
бўлган она сутини тўйибтўйиб эма бошлади.
Кўп ўтмай, иккала бола ҳам уйқуга кетдилар. Ҳарис кўриб ишонмаган бу ҳолни ҳайратла
томоша қиларди. Абдуллоҳни ва бу гўдакни тўйдираётган бу қадар мўл сут қаердан келастир?
Энди навбат ўзларига келди. Ҳар бир оила сингари улар ҳам туяларини соғиб сутини
ичишга мажбур эдилар. Бир нажот бўлиб қолар деган ниятда елини қурибқақшаган туяга
яқинлашдилар. Туя эмчаклари сутга тўла эди. Туяда меъёридан ортиқ даражада сут бор эди.
Ҳолбуки, Ҳарис бу қадар сутни ўнгида эмас, тушида кўрса ҳам рози эди.
Ойлар мобайнида уйқуга тўймаган оила аъзолари бугун биринчи марта бемалол
ухладилар. Абдуллоҳ илк маротаба йиғламасдан ухлади. Ҳалима уйқусини бўлмасдан
эрталабгача ухлашнинг мазасини биринчи марта тотди.
Эрталаб туясининг мўлкўл сут берганини кўриб, Ҳарис бунинг шунчаки бир тасодиф
эмаслигини фахмлади:
— Ҳалима, жуда муборак, барака келтирувчи бир бола олиб келдингда оиламизга, — деди.
Қисқа муддатли олдибердидан сўнг Бани Саъд қабиласи орқага қайтди. Ҳалиманинг
эшаги яна қийнайдиганга ўхшарди. Аммо бу дафъа чопқиллаб олдинга тушди, қабила халқи
орқада қолиб кета бошлади. Қабила аёллари бу сафар Ҳалимага қараб қичқирдилар:
— Бошингга раҳмат ёғсин, Ҳалима, сал секинроқ юр.
Ҳалима дугоналаридан айрилишни истамасди. Бироқ эшак тўхтамасликка жазм қилгандек
эди. Ҳарис эшакнинг ипини тортиб туриб, олдига ўтди ва тўхтатди. Ҳамроҳлари етиб келгач,
қўйиб юборилган эшак яна чопқиллаб, ҳаммадан ўзиб кета бошлади.
— Ҳарис, бу кечаги эшак эмас, шекилли! Дедилар қабиладошлари.
— Ўша, кечаги эшагимиз, — деди Ҳарис.
— Жоним, кеча сизларни йўлларда хуноб қилган эшак бугун пойгага чиқмагандир.
Қарагин, пойгада чопаётгандек.
— Отамнинг боши ҳаққи айтаманки, бу кечаги эшакдир.
Бириси сўзга аралашди:
— Ҳа, билиб турибмиз, кечаги эшак. Бироқ бугун бошқача бўлиб қолибди.
* * *
Бани Саъд қабиласининг ерлари кўпдан бери сувсиз, қурғоқ эди. Молҳол ейишга ўт
тополмасди. Қўй ва туялар яйловга оч кетса, яйловдан яна оч қайтарди. Қоринлари бўмбўш,
маммалари қупқуруқ эди.
Ҳалиманинг моллари эса, ҳам қоринлари тўқ, ҳам елинлари сутга тўлиб қайта бошлади.
Ҳалималар хонадонига барака кирган эди. Қабила халқи ҳам буни сезди. Ҳамма, шу қатори
болалар ҳам, Муҳаммаднинг келишидан мамнун эдилар.
— Бизнинг молларимизни ҳам Ҳалиманинг моллари ўтлайдиган жойда ўтлатинглар, —
дейишарди улар.
Чўпонлар:
— Ҳаммасини бир жойда ўтлатяпмиз. Биргалашиб олиб бориб, бирга олиб қайтяпмиз.
Аммо нима бўлаётганини тушунолмаяпмиз. Уларнинг ҳайвонлари тўйиб, тўққайтяпти, бизники
оч қайтяпти. Ҳайвонларнинг ўт емасдан тўйиб қолиши, емиш емасдан туриб сут бериши ақл
бовар қилмайдиган сирлигича қолаётир... Ҳалима баъзан билиб туриб, баъзан ёдидан чиқариб,
Абдуллоҳ эмадиган чап маммасини Муҳаммадга тутса, Муҳаммаднинг гул дудоқлари дарҳол
ёпилар, «Биродаримнинг ҳаққини эма олмайман, менга ўз маммамни бер», дегандек бўлиб,
севимли юзини у ёққабу ёққа олиб қочар эди. Бундан ташқари Ҳалима Муҳаммаднинг тагини
булғаб қўйганлигини, бирор марта бўлсин, кўрмади. Келган кунларидан бери икки чақалоқ ҳам
эрталабгача ухлар, она, ота ва бошқалар безовта бўлишмас — кечалари болалари йиғлашмас
эди. Жаноби Мавло Мухаммаднинг безовта бўлмаслиги учун Абдуллоҳнинг бешигини
малакларга тебраттираётгандек эди.
— Ҳалима қиз, қандай хушбўй ҳид келяптия, валлоҳи, бу чақалоқда бир гап бор, —
дейишарди одамлар. Ўша куни Маккага бола олгани биргалашиб борганлар
Абдулмутталибнинг набирасини етим деб олмаганлари учун минг пушаймон бўлишар эди.
Кунлар Ҳалиманинг саодатли кунлари ўлароқ ўта бошлади.
* * *
Муҳаммад комил инсон бўлиб вояга етаётган эди. Саккиз ойлигидаёқ гапира бошлади,
бир ой кейин эса, бемалол ганлашадиган бўлди. Икки ёшдан ўтгач, сутдан чиқиб, соғлом кучли
бир бола бўлди. Энди онасининг бағрига қайтиш вақти келган эди. Бир куни эрталаб биродари
Абдуллоҳ, опаси Шайма, дўстлари билан хайрлашди ва Саъд ибн Бакр қабиласи юртидан
айрилди. Ҳалима ва Ҳарис билан бирга Маккага равона бўлдилар. Онаси, бобосига етишиш
пайти келган эди. Ортидан унга қўл силкиб кузатаётган қардошларининг кўзлари ёшли эди.
Оминанинг ўғлига етишиши ўта ҳазин бир манзара эди. Икки ойлигидаёқ ажрашган
боласининг ҳасрати анча йиғилиб қолган эди. Ҳалима ва Ҳарис унииг икки йил мобайнида
кечирган умрини, бошларидан ўтган ғаройиб ҳодисаларни айтиб бердилар. Ҳартомонлама
мамнун эдилар. Муҳаммаднинг ҳар куни тинч ухлагани, ётоғининг доим тозалиги, сут онаси ва
отасини асло хафа қилмагани, қардошлари билан сира уришмаганлигини Оминага батафсил
ҳикоя қилиб бердилар.
— Биз Муҳаммадни ўз ўғлимиздек тарбияладик, бағримизга босдик, севдик, — дедилар.
— Чунки у ташриф буюргач, уйимизга барака ёғди, юзимизга қон югурди, болаларимизнинг,
молҳолларимизнинг қорни тўйди. Хонадонимизда доимо тотувлик ҳукм сурди, ҳузурҳаловатга
эришдик. Биламизки, сиз унинг ҳақиқий онасисиз. Бундан кейин Муҳаммад ёнингизда қолади.
Аммо бизни ўйлантириб қўйган, ҳатто қўрқитаётган бир нарса бор...
— Нима экан у? — деб сўради Омина.
— Макка вабоси...
Оминанинг кўзлари толди. Ҳақиқатан ҳам шу кунларда Маккада вабо иллати туфайли
кўп одамлар, айниқса, ёш болалар қирилиб кетаётган эди. Бу вабо Мухаммадга ҳам юқиши
эҳтимоли бор эди.
Вабо — олди олинмас ўлим бўрони, бутун Макка кўчаларида қаттиқ эсмоқда, истаган
эшикдан кириб, дуч келганни йиқитмоқда. Ҳеч кимнинг кўзёшига қарамаётир. Ҳар куни, ҳар
кўчада бир ўлим. Вабо бўрони Абдулмутталиблар эшигини қачон тақиллатишини, бу оила
қачон қурбон беришини ҳеч ким билмайди. Бир тарафда, дунёнинг ягона инжуси Муҳаммад,
бошқа тарафда, ўт ўргандай инсонни ўраётган вабо...
— Болам шу ерда қолсин... Ушбу
сўзни айта олмади Омина. Билиб туриб жигарнорасини таҳликанинг қучоғига отишга рози
қилолмади кўнглипи. Чорасиз эди. Ҳасратига чидамоқ, соғ қолса, бу бало дафъ бўлгач,
кўришмоқ умидида яна қайтиб Ҳалима билан кетишга рухсат берди.
Бироқ, икки йиллик чеккан ҳасратини ўғлини фақатгина бир неча соат кўриш билан
аритиб бўлмади. Омина ўғлининг устидаги кўйлагини ечди. Янгисини кийдирди. Асл мақсади
унинг хиди, терлари сингган бу кўйлакни олиб қолиб, ҳидлаб юриш, ҳасратини кеткизишга
ҳаракат қилиш, уйқусиз тунларида оққан кўз ёшларини бу кўйлак ила артиш эди.
Айрилиқ вақти келганда, боласига:
— Хайр, соғомон етиб бор, сени Оллоҳга омонат этдим, — дедида, кўзлари ёшланди.
Ҳалиманинг қўлидан ушлаганча, орқасига қайрилибқайрилиб қараб кетаётган боласига
тикилиб қолди. Кўнгли унинг орқасидан кетаётгандек эди. Улар кўздан ғойиб бўлгач, хонасига
кирди, йиғлади, тўйибтўйиб, бўзлаббўзлаб йиғлади.
Орадан кўп вақт ўтмай, қўшни хонадондан юксалган бир фарёд Макка вабосининг яна
бир очиқ эшик топганини, яна бир қурбон олганини, бир хаёт шамини ўчирганини билдирди.
Қалби орзикди. Ҳар нарсага қодир бўлган буюк қудрат соҳибига дуолар қилди, ниёзлар
атади. Боласи билан яна қайта кўришиш тилагини кўзёшларига йўғириб, Яратувчига ҳавола
этди.
* * *
Абдулмутталиб набирасини кўриб, кўзларига ишонмади. Икки йилда бундай бақувват,
келишган бола бўлишини ўйламаган эди. Аммо том ўйлаганидек, невараси гўзал эди. Айни
чоқда, келиши билан кетиши бир бўлган Муҳаммадидан айрилаётганидан дили қоронғи эди.
Ҳалималарга етарли даражада ҳақ берилди. Ваҳоланки, Ҳалима бутунлай ҳақ олмасликка
ҳам рози эди, чунки у ҳақини ҳар куни олаётган эди.
Ҳалима хонадонининг баракаси ила қайтгач, уйда ҳамма хурсанд бўлди. Онаси, буваси
билан бир кунгина бирга бўлиб, сўнгра айрилиқ оқибатида шодлик ва қайғуни бир вақтнинг
ўзида ҳис қилган Муҳаммад ҳам икки йил бирга ўйнабкулган оғайниларига қўшилиб, уларнинг
қучоғига отилди.
Ҳалима билан Ҳарис бу болага кўп қарздор бўлиб қолганларини, унга янада мустаҳкамроқ
боғланганликларини ҳис этдилар, уйларининг асл устуни шу бола эканини яна бир карра
англадилар.
* * *
Орадан бир муддат вақт ўтди. Бир куни Абдуллоҳ шошилиб уйга кирди. Ниҳоятда
ҳаяжонланган, юзида қўрқув шарпаси бор эди.
—Икки одам келиб қурайшлик биродаримни ушлаб олиб ётқиздиларда, кўксини ёрдилар,
— дея олди базўр.
Ҳалима девоналарча ўрнидан сакраб турди. Ҳарис тангқарига отилди. Шайма ҳам
орқаларидан югурди. «Қурайшлик биродар» унинг орқа тарафида юзи сўлғин ҳолда тик
турарди. Ҳалима борасолиб уни бағрига босди:
—Нима бўлди, болам, нега гул юзинг сўлғин? Боланинг жавоби ҳам қўрқитди, ҳам
ўйлантириб қўйди:
—Оқ кийимли икки одам келди. Мени ерга ётқизиб, кўксимни ёрдилар, кўксимдан бир
нарсаларни чиқардилар. «Мана бу шайтоннинг насибаси бўлади», деб нарига отдилар. Бири сув
келтириб, юрагимни ўша сув билан ювди, кейин кўксимни беркитдилар.
Ҳалима бу сўзларни эшитар экан, ёқасини тутди. Ҳеч ким бу боланинг ёлғон сўзлашини
хаёлига ҳам келтира олмасди. Аммо унинг на устида, на турган жойида қон излари бор эди.
— Қаерда бўлди бу воқеа, ўғлим?
— Худди шу ерда!
Ҳалима яна атрофни қаради. Ҳеч нарсадан номнишон йўқ: на қон, на сув, на «шайтоннинг
насибаси» деб отилган нарса!
— Болам, балки туш кўргандирсан, ухлаётган эдингми?
— Йўқ, ухламаётган эдим, лекин бу туш ҳам эмас, хаёл ҳам эмас.
Ҳалима Абдуллоҳга қаради:
— Сенга ким айтди буларни?
— Ҳеч ким айтмади. Мен ўзим кўрдим, икковининг ҳам кийими оқ эди.
Ҳарис:
— Кўксингни оч, кўрайинчи, — деди
Муҳаммад кўксини очди. Билинарбилинмас чизиқнинг борлиги маълум бўлди.
— Қани, қаерга кетди у одамлар?
— Бирдан ғойиб бўлдилар.
Ҳалиманинг боши эгилди. Ҳарис ҳам бирор нима дея олмади.
Бу ҳодиса Ҳалимани ҳам, Ҳарисни ҳам хийлагина довдиратиб қўйди. Ҳалима оқшомга
қадар ичига чироқ ёқса ёришмай, кўзлари ғамли, ўй босиб юрди. Ҳариснинг ҳам боши эгик эди.
Ҳаётлари гулдек яшнаб кечаётган пайтда бирданига бундай ҳодисанинг содир бўлиши
кўнгилга хуш ёқадиган нарса эмас эди.
Ҳалима кечгача қурайшлик боласини пойлади, бирор ўзгариш кўра оламанми, дея кузатди.
У ўтган воқеанинг оқибати зарарли бўлиб чиқишидан қўрқарди. Аммо Муҳаммаднинг
хаттиҳаракатлари ҳам, гапсўзлари ҳам одатдагидек эди. Ҳамишагидек ширинширин сўзлашар,
кулар эди.
Лекин Ҳалиманинг ичига қурт тушган эди. Мабодо яна ўшандай ҳол рўй бериб, бошига
бирор фалокат келса, нима бўлади?.
Дардини Ҳарисга айтди. Ҳарис ҳам шундай қўрқув ичида кўнгли безовта эканлигини
билдирди. Биргалашиб гаплашдилар, маслаҳатлашдилар. Барча мулоҳазалар бо
лани ҳеч бир зиёнзаҳмат етказмасдан онаси ва бувасининг қўлига топширишга бориб
тақалар эди.
Ҳолбуки, Муҳаммад бу хонадоннинг саодат устуни, баракот манбаи эди. Қурғокчилик,
очлик шиддат билан Саъд ибн Бакр қабиласини забтига олар экан, шу боланинг ҳурмати учун
бу оилага барака ёғилар, ўзлари сезмаганлари ҳолда тўқчилик, фаровонлик ичида яшар эдилар.
У кетса нима бўлади? Туялар яна ҳозиргидек мўлкўл сут бераверадими? Одамни хурсанд
қиладиган даражада фаровонлик бўлаверармикан?..
Кўзларда ёш, юзларга хафалик соя солган ҳолда бир қарорга келдилар: Муҳаммад уйига
олиб борилади, онасига топширилади. Бу қарорни эшитганлари заҳоти Шайма билан Абдуллоҳ
юракбағирлари орзиқиб кетганлигини ҳис қилдилар. Кичкина Абдуллоҳ ҳатто:
— Қурайшлик биродар кетса, ҳамма нарсанинг ҳаммазаси кетади! — деб юборди.
Ҳалима туни бўйи Муҳаммаднинг бошига бир неча марта келди, бу уйда сўнгги тунини
ўтказиб, бемалол ухлаётган боланинг ёнига тиз чўкди. Унинг мушканбар бўйи таралиб турган
нафасини тўйибтўйиб искади.
Энди бундан буён бу хонада бундай ҳид таралмайди.
Уни эмизиш учун ҳар қучоғига олганида, ҳар кўксига босганида кўнгли жаннат боғларида
юргандек ҳисларга тўлар эди. Бу гул юзли боланинг тағин оч қолишини, тағин келиб кўксини
искалашини ҳар дафъа алоҳида бир соғинч билан кутарди. Маммасини унинг оғзига тутар экан,
кўгшнча севинчдан ҳаяжонланиб титрарди. У эмар экан, атрофини фаришталар ўраб олар ёхуд
ўзи нурлар оламига ғарқ бўлар, руҳи ақл бовар қилмайдиган юксакликларда парвоз этар эди...
Ажабо, келажакда унинг буюк инсон бўлиб етишганини бутун олам билганида Ҳалима
ҳаёт бўлармикан? Унинг атрофини ўраб олган бу деворлар мушканбар сепилгандай тотли бир
ҳидга энди бурканмайди.
Анча вақтлар ўтгандан кейин ҳам уйдаги ҳиднинг қандай ҳид эканини сўраган хотинларга
Ҳалима:
—Бу Муҳаммаднинг ҳиди, — деб жавоб берарди. Аёллар эса:
—Алжирама, Муҳаммад йўқку бу ерда? — дейишарди.
Аммо Ҳалима ёлғон гапирмас эди. Муҳаммаднинг нафаси, кийган либоси, ҳатто унинг
қўли теккан бола соат
лаб гуллар каби бўй таратарди. Муҳаммад қайси бола билан ўйнаган бўлса, ўша бола
билан гаплашганлар:
— Сен бугун Муҳаммад билан ўйнабсанда, — дердилар.
Ҳатто кўр одам ҳам ёнига яқинлашган боланинг қурайшлик Муҳаммад эканини найқарди.
Бу ҳид Ҳазрати Одамдан бери дунёга келган ва қиёматгача оламга келадиган инсонлар ичида
фақат ва срақат унгагина хос эди...
Ҳалима ўша тун тонггача ухлаёлмай, кўп маротаба уйғониб кетаверди. Ҳар уйғонганида,
келиб Муҳаммадни ҳидларди. Ҳар сафар ичи орзиқиборзиқиб кетарди, хар дафъа ичида бир
нималар ўпирилиб кетганини ҳис қиларди.
Ҳалима бу кечанинг узайиб кетишини, қуёшнинг секин чиқишини, кечанинг бу қимматли
меҳмони бу уйни яна бир оз муддат обод қилишини истарди. Уни уйида меҳмон қилиш завқини
Ҳалима яна бир оз тотсин, ахир.
Аммо, аксинча, тун тез тугаб бораётгандек эди. Хўрозлар қуёшнинг чиқин!га хозирлик
кўраётганидан хабар бера бошлаган эди. Ортиқ ёта олмади. Боласининг ёнига ўтирди.
Айрилиқнинг яқинлашганини ҳис қилган кўзларидан ёш томчилари тўкила бошлади.
Хўрозлар қичқира бошлади. Ҳалиманинг дарди уларга бегона эди. Тўхтамай, кетмакет
қичқиришарди. Бу овозлар ширин уйқуда ётган гўдакнинг оромини бузди. У кўзларини очди,
қараса, тепасида энагаси ўтирибди, икки қўлини чўзиб унга талпинаркан, хиёл кулимсираб,
«Онажон!» деди.
Ҳалима ортиқ чидай олмади:
— Гул юзли, ширин сўзли болагинам, — дея бағрига босди ва ҳўнграб йиғлаб юборди.
— Онажон, нега йиғлаяпсиз?
— Чунки бугун Маккага туққан онангнинг олдига кетасан, ажралишамиз, жигарим. Аммо
сендан ажралиш мен учун шу қадар оғирки...
Ўрнидан турди, кийинди, йўлга ҳозирлик кўрилди, акаукалар ўпишиб хайрлашдилар.
Қари, кулранг эшак хизматга ҳозирланди. Йўлга чиқдилар. Силкинаётган қўллар, ёшланган
кўзлар ортда қола бошлади.
— Тезтез келиб тур, Муҳаммад.
— Сени жуда ҳам соғинамиз, ҳеч унутмаймиз, эй қурайшлик қардош!
Бу овозлар анчагача эшитилиб турди. Ниҳоят, овозлар эшитилмай, силкинаётган қўллар
кўринмай қолди. Бир оздан сўнг бир тепаликдан ошилгач, Саъд ибн Бакр қабиласи ҳам
кўринмай қолди.
Муҳаммад бутунлайга кетаётган эди. Лекин коинот қадар теран бир поклик ва самимийлик
тўла қалбида бу қардошларга вафодорлик ва меҳрмуҳаббат билан йўғрилган туйғулар ҳамиша
топилар эди.
Макканинг юқори маҳалласига етиб келганларида, Ҳалима бир муҳим иш юзасидан
вактинча Муҳаммадни ёлғиз қолдириб кетди. Ишини битириб қайтиб келганида Муҳаммадни
қолдириб кетган жойидан топа олмади. Чапга, ўнгга қайрилди, кўринмади. Тумонат одам
орасида ҳали у ёққа, ҳали бу ёққа югуриб қидирди. Сўнгра бирданига қўлини пешонасига
қўйиб:
— Худо кўрсатмасин... — дея инграб юборди.
Бир дақиқагина кўринган ва тушуниксиз ғалати ишларни қилиб ғойиб бўлган у икки
бегона киши яна келган бўлсачи? Агар шундай бўлса, Ҳалиманинг қўлидан ҳеч нима келмасди.
Қаердан келгани, қаерга кетгани номаълум, бир дақиқагина кўриниб, сўнгра ғойиб бўлган
мавжудотларга кимнинг ҳам кучи етарди?
Яна болани қолдириб кетган жойига қайтиб келди. Ҳеч зот кўринмасди.
— Болажонимни кўрмадингизми?
— Қанака эди боланг?
— Дунёдаги энг гўзал бола эди.
— Йўқ, кўрмадик.
Яна у ёкданбу ёққа югура бошлади. Ҳалима узоқлашиб кетгач, ҳалиги аёллардан бири
иккинчисига:
—Ўғил одатда ота-онага тортади. Бу онадан шу қадар чиройли бола туғилишига ақлим
етмайди, — деди.
—Ҳар бир она учун ўз фарзанди дунёдаги энг ширин, энг гўзал бола бўлиб кўринади,
сингилжон, — деди унга иккинчиси.
* * *
Абдулмутталиб Каъбанинг соясида, аср тушиб кун салқинлаша бошлагунча дам олгандан
кейин оғироғир қадамлар ташлаб уйи томон йўл олди. Шундайгина дарвозаси олдига етганида,
жонҳолатда югуриб келаётган бир хотинни кўриб қолди. Бирон ташвиш уни шу аҳволга солгани
аён эди. Макканинг оқсоқоли ўлароқ ҳар бир одамнинг дардини тинглаш унинг вазифаси эди.
Аёл ҳам ўз навбатида уни узокдан кўрибоқ таниган эди.
— Тўхтаб туринг, эй Абдулмутталиб! — деб бақирди. Қаттиқ саросимада эди у. Бу аёл
Абдулмутталибнинг кўзига таниш кўринди. Ёнига етиб келгач:
— Мен Ҳалимаман, — деди.
— Танидим, неварам қаерда? — деб сўради Абдулмутталиб.
— Уни қидириб юрибман.
Абдулмутталиб эсанкираб қолди, бир қўли билан деворга суянар экан:
— Нималар деяпсан ўзи? — деди.
Ҳалима бир неча оғиз гап билан аҳволни тушунтирди. Абдулмутталиб ларзага тушган эди.
Дарҳол ўзини тутиб олдида:
— Зинҳор Омина эшитмасин, — деди.
Салдан кейин яқин кишилари, хизматкорларига хабар берди. Ҳамма Абдулмутталибнинг
неварасини қидиришга тушди.
* * *
Қурайшнинг ҳошимийлар сулоласидан чиққан ва Саййидул Мурсалин бўлиш йўлида
давом этаётган кичкина Муҳаммад Ҳалима қолдириб кетган жойни нега тарк этди, қаерга кетди,
нега яна ўша жойга қайтиб келмади ёки келганида энагасини топа олмади?..
Бу саволларга жавоб беришдан ожизмиз.
Бозор тарқалиб, ҳеч ким қолмаган, қош қорая бошлаган эди. Бўлиб ўтган воқеадан Омина
ҳамон бехабар эди.
Макканинг юқори қисмида, қўлларида машъалалар кўтариб Муҳаммадни қидиришга
чиққанлар бирдан:
—Шу ердаман! Мен Абдулмутталибнинг неварасиман! — деб бақирган бир боланинг
овозини эшитиб қолдилар.
Кўп ўтмай, севикли невара бобосининг қучоғида эди.
— Жигаргўшам, мен Абдулмутталибман, бобонг сенга қурбон бўлсин, айланай, — дер эди
у.
Ҳаяжони тарқаб, ўзига келган гўдак Оминага топширилди.
Ўша кеча Ҳалима Оминанинг меҳмони бўлди. Уйига барака келтирган болажонининг
уйида тунади.
Ҳалима эртаси куни уйига қайтиб кетди. Омина энг яқин кишиси, суюкли фарзандини
бағрига босди. Мунис ва меҳрибон онанинг ўз жигаргўшасига қовушиши юрагига чексиз ҳузур
бағишлади. Ҳ