СУИҚАСД ҚИЛИШМОҚЧИ!
Карвон Бусрага етиб боргач, Абу Толиб ортиқ юришга истаги йўқлигини билдирди. Роҳиб
Буҳайранинг сўзларига бепарво қараб бўлмасди. Юрагини бир қўрқув эгаллаб,
вужудвужудигача сингиб кетган безовталикдан қутулиш мушкул бўлиб қолди. Орасира кўз
олдида роҳиб Буҳайранинг сиймоси гавдаланар, олдига келиб Муҳаммаднинг қўлидан тутар ва:
«Оламларнинг хўжайини мана», деяётгандек бўлар эди.
Абу Толиб жонидан ортиқ кўрган жиянининг ростдан ҳам ана шундай мартабага сазовор
бўлишини жуда-жуда хоҳларди.
Абу Толибнинг Бусрадан уйга қайтиш ҳақидаги буйруғига карвон аҳли сира хам
афсусланмасдан рози бўлди. Чунки улар қўлларига кутилганидан ҳам кўпроқ даромадни
киритган эдилар. Бунинг устига яна давом этадиган йўл азобидан қутулишган, мақсадларига
ортиғи билан етишган эдилар.
Бу орада уч бегона киши Бусрага келган карвонга, яна ҳам тўғрироғи, ундаги кўркам бир
болага қизиқиб колган эди. Бу уч маслакдош ўзаро қисқа, аммо узилкесил қарорга келинадиган
бир мажлис ўтказди.
— Нима дейсан, ё Зубайр?
— Менингча, бу ўша бола. Аммо ишончим қатъий эмас. Сенинг фикрингчи?
— Мен ҳам сенинг фикрингга қўшиламан. Мабодо шундай бўлса, энди яҳудийларнинг
салтанати битди, деявер.
Таммом амалий йўл тутишни афзал кўрарди:
— Энг яхшиси, бу болани бир хилватроқ жойга олиб бориб, ундан керакли нарсаларни
сўраб билиш, узил кесил ишоич ҳосил қилинган тақдирда, дарҳол саранжомлаб қўя қолиш
керак.
— Тўғри ганни айтдинг, эй Таммом.
Секин болага яқинлашдилар. Аммо унинг ёнида узун бўйли, басавлат, елкадор бир киши
турар, орасира карвонга фармон берар эди. Уч маслакдош яҳудийни кўрган заҳоти секин
қўлини қиличининг дастасига олиб борди ва фитначиларнинг кўзига тик қаради. Ҳалиги уч
ҳамфикр ломмим демай кўздан йўкрлди.
Лекин иш шу билан битмади. Боланинг ёлғиз қолиш эҳтимоли бор эди. Узокдан карвонни
таъқиб эта бошладилар. Бироқ амакиси гўё ундан бир сонияга ҳам ажралмасликка қасам ичганга
ўхшарди. Карвон ҳар доимгидан ҳам қисқа вақт ичида савдосотиқ ишларини битириб, Бусрани
тарк этди.
Маслакдошларнинг ичини ит таталай бошлади. Бу ишни қилмаслик улар учун жиноятдек
гап эди. Агар ҳақиқатан ҳам бу ўша бўлса, яҳудийлар давру даврон сурган замон битган ҳисоб
эди.
Дарисо биродарларини бир чеккага бошлади:
— Менга қаранглар, агар бу бола ўша бўлмаса, маъсум, бегуноҳ бир боланинг уволига
қоламиз. Энг яхшиси, ҳозироқ орқаларидан йўлга чиқайликда, роҳиб Бу ҳайрани топиб, унинг
фикрини ҳам эшитайлик. Эҳтимол, келаётганларида у билан учрашишгандир. Ёки қай
тишларида кўришишар. Нима қилишни роҳиб Буҳайра билан кўришгандан кейин келишиб
оламиз.
Бу тадбир шерикларга маъқул бўлди. Чунки ўта эҳтиёткорона бир тадбир эди.
— Тўғри ўйлабсан, эй Дарисо, — деди шериклари. Уч туяга минган бу уч киши Бусрани
тарк этган карвонни измаиз таъқиб этиб, йўлга чиқди. Улар қаерга боришади, нима иш
қилишмоқчи — ҳеч ким билмасди.
* * *
Буҳайра кутилмаган меҳмонларни бу уч маслакдошни ибодатхонага таклиф этди. Ҳар бири
билан алоҳида-алоҳида саломлашиб чиқди. Олдиларига дастурхон солди. Қоринлари тўйгач,
Зубайр:
— Сен билан бир яширин иш ҳақида маслаҳатлашишга келдик, эй Буҳайра, — деди.
— Жуда яхши, маслаҳатлашамиз.
— Яхшиси, чиқиб, ҳеч ким эшитмайдиган жойда гаплашсак.
Ибодатхонадан чиқдилар, бир дарахтнинг соясига ўтирдилар.
— Бу ерда гаплашилган гапларни фақат шу дарахтлар эшитиши мумкин, холос. Уларнинг
ҳам сир сақлашларига шубҳа йўқ, — деди Буҳайра.
Зубайр гап бошлади:
— Бир неча кун олдин Бусрага Ҳижоз томонлардан карвон келди... — дея воқеани сўзлаб
берди ва сўзларини шундай давом эттирди: — Энди сенинг фикрингни билсак, девдик, эй
Буҳайра, қани, айтгинчи, бу карвон ва ғаройиб болани кўрдингми?
—Кўрдим ва гаплашдим.
—Хўш, нималарни гаплашдинг? Буҳайра ўтирган жойларига ишора қилди:
— Худди мана шу ерда тўхтадилар. Узоқдан келаёт
ганларидаёқ тепаларида булут каби бир нарсанинг ҳара
кат қилаётганини кўриб, карвонга қизиқиб қолдим...
Буҳайра бўлган воқеани тафсилотлари билан сўзлаб бергач, сўради:
— Демак, у карвон Бусрани тарк этди, шундайми?
— Ҳа, биздан олдин бу ердан ўтган бўлишлари керак.
Буҳайра қўлларини тиззасига урди:
— Аттанг, зўр фурсатни бой берибман, — деди.
Таммом:
—Мана, биз ана шундай фурсатни бой бермаслик учун шошмоқдамиз.
—Тушунмадим.
—Ўша болани ўлдирамиз. Буҳайра титраб кетди:
— Қилолмайсиз бу ишни! Қилишингиз керак ҳам эмас!!!
— Нега?
— Агар бу бола ростдан хам ўша бўлса — дарвоқе, мен бунга юз фоиз кафилман — бу
ишга кучингиз етмайди. Чунки буюк Оллоҳ уни паноҳида асрайди. Сизларнинг шум ниятингиз
амалга ошишига асло йўл қўймайди. Бекорга жувонмарг бўлиб кетасизлар, аммо унга зарар
етказа олмайсизлар. Бутун дунё одамлари бирлашса ҳам, унинг пайғамбар бўлишига ва
юксаклардан берилган вазифани адо этишига тўсқинлик қилолмайди. Аммо бу бола бўлажак
пайғамбар бўлмаса, у ҳолда бир маъсумнинг уволига қоласизлар. Менга деса, сизлар бу шум
ниятингизни шу ерда қолдирингларда, орқага, юртларингизга қайтинглар.
Буҳайра тўғри гапни айтган эди. Китобларда ёзилган маълумотлар азалий тақдирдан баҳс
этарди. Бу тақдирни ўзгартириш, унга тўсқинлик қилиш ҳеч кимсанинг кўлидан келмас.
Тўсқинлик қилишга уринганларнинг ҳолига вой, фақат Оллоҳнинг ҳукми бажо бўлар,
Оллоҳнинг иродаси доим устун, доим ғолиб келар эди.
Зубайр эътироф этди:
— Ишнинг бу томонини биз ўйламаган эканмиз, эй Буҳайра, бизни тўғри йўлга солдинг, —
деди.
Шундан кейин хайрлашдилар ва Бусрага қайтдилар. Абу Толиб ва карвон аҳли бу
можародан бехабар эдилар.
ЯНА БУТЛАР ҚОШИДА
Абу Толиб жиянининг бутларга нисбатан бефарқ эканлигини биларди, аммо роҳиб
Буҳайранинг ҳузурида айтганидек, уларга қарши чексиз нафрат ҳиссини туйишидан бехабар
эди. Сафардан қайтгач, йўл таассуротларини гапириб бераркан, Буҳайранинг гўшасида бўлиб
ўтган воқеани ҳам бутун тафсилотлари билан сўзлади.
— Ҳақиқатан ҳам, уни бутларнинг қошига ҳеч олиб боролмадик, — дедилар.
* * *
Ҳар йили маккаликлар Бувона бутининг ёнида тўпланишар, ўша куни махсус маросимлар
ўтказилар, сочсоқоллар олинар, жанжаллашганлар ярашар, қурбонликлар сўйилар эди. Кун
ботгунга қадар бу маросимлар давом этарди.
Амакилар ва аммалар бу йил ўн икки ёшга тўлган жиянларини ҳам ушбу диний маросимга
олиб боришга қатъий аҳд қилишди. Абу Толиб:
— Муҳаммад, бу йил сен ҳам Бувонанинг қошига борасан, — деди.
Аммо олган жавоби кўнглига ўтиришмади. Жияни у ерга боришни сира ҳам истамади. Абу
Толиб бошлиқ амакиларию аммалари Муҳаммаддек итоатли боланинг бирданига «Бормайман»
деб қатъий қаршилик кўрсатишини ва ўжарлик қилишини сира кутишмаган эди.
—Ундай дема, ўғлим, илоҳлар ғазабланадилар. Бунинг оқибати яхши бўлмайди. Сўнгра
бошингга фалокат ёғдирадилар...
Бу сўзларнинг заррача ҳам фойдаси бўлмади.
Ахийри ялинибёлвориб, кўндирдилар. Бундай бир маъсум гўдак қалбининг илоҳларга
қарши тушуниб бўлмас даражада кин ва нафрат ҳиссига тўлиқ эканлигини ҳеч жиҳатдан
изоҳлай олмасдилар.
Бутнинг қошига келдилар. Ҳар бир киши унинг қошида эгилар, дуо қилар, истакларини
баён этар эди. Абу Толиб ҳам борди, у ҳам бошқаларнинг ишини такрорлади. Сўнгра амакилар,
аммалари худди ўша амалларни адо этишди.
Шунчаки тош парчаси эди Бувона. Абу Толибдек ақли расо, ҳурмати жойида, виқор ва
салобат эгаси бўлган бир кшпининг тошга, жонсиз борлиққа сиғиниши ҳам кулгили, ҳам аянчли
эди.
Улкан бир хонадон — Ҳошим ўғилларининг етакчиси Абу Толиб...
Бошқаларга ақл ўргатадиган, яхшиликка бошлайдиган, ақли ва тадбирига ҳамма
ишонадиган, сўзига ҳамма қулоқ соладиган Абу Толиб...
Ҳа, ўша Абу Толиб тош парчаси қаршисида нақадар эгилмоқда! Қандай қилиб шундай
одам тошларга илоҳ деб қараркан?
Бошқа амакилари ҳам севилган, ҳурмати жойида бўлган кишилар эди. Нурли Муҳаммад
Абу Толиб бошлиқ амакиларию аммаларини ҳам яхши кўрар, хурмат қилар эди. Аммо уларнинг
бу бемаъни хаттиҳаракатларига, инсон қадрини пастга урадиган 6у турфа қилиқларига ҳеч
тушуна олмасди.
— Қани, Муҳаммад, сен ҳам тиз чўк буюк Бувонанинг қошида.
Бу «Сен ҳам биз каби бўл, тоштахталарнинг қули бўлганингни тан ол» дейиш билан
баробар эди.
Йўқ, у асло бундай қилолмайди. Хоҳлагани тақдирда ҳам, уни эртанинг буюк пайғамбари
ўлароқ етиштираётган Оллоҳ бунга изн бермас, йўл қўймас эди.
Муҳаммад қотиб турарди. Гўё бу таклифни ҳеч ҳам эшитмагандек эди. Иккинчи бор
мурожаат этилди:
— Қани, Муҳаммад, кўп куттирма!
Келиши мумкин бўлган балоларнинг олдини олиш учун қариндошлари Бувонага
ёлворишар, бола бўлгани, етимлиги боис, унинг бу иллатини кечиришини ўтинар эдилар.
Бу орада Муҳаммад юзи сарғайиб, тиззалари қалтирай бошлади. Баҳайбат бир махлуқ
яқинлашаётганидан даҳшатга тушгандек, қўрқув излари бор эди юзида. Аммаси дарҳол уни
қучоғига олди. Муҳаммад ҳушидан кетди.
Илоҳ Бувона дарғазаб бўлди, деб тушунишди. Ёшгина боланинг Бувона каби машҳур бутга
қарши оёққа туриши ақл бовар қилмайдиган жасорат намунаси эди.
— Ташқарига чиққим келяпти...
Оломон орасидан олиб чиқиб, хилватроқ жойга бордилар.
— Нима бўлди, жигарим?
— Ёнимга оппоқ кўйлакли, узун бўйли бир одам келди. «Эй Муҳаммад, зинҳор бу бутга
қўл теккизма», деди. Қўрқиб кетдим. Яна бутлар бошга бало келтирмасин, деб у ердан
узоқлашдилар. Уйга келганларидан кейин ҳам Муҳаммаднинг юз ифодасида ҳамон рўй берган
воқеанинг таъсири бор эди.
Уни уйда қолдириб, яна бутнинг қошига кетдилар. Чала қолган амални охирига етказиш
керак эди. Кечқурун қайтганларида, қурбонлик гўштидан ҳам келтирдилар.
— Қара, Муҳаммад, сенга қурбонлик гўштидан олиб келдик.
Муҳаммад заррача ҳам хурсанд бўлмади. Аксинча:
— Мен уни емайман. Бир парчасини ҳам оғзимга олмайман! — деди.
Яна бирор корҳол юз бермасин, деб уни бу сафар зўрламадилар.
Шундан кейин Муҳаммадни бирор марта ҳам бутларга сиғинишга даъват қилмадилар.
* * *
Саъд номи берилган бут оддий қоятош парчасидан иборат эди. Аммо Кинона қабиласи
унга алоҳида бир Ҳурмат билан қарарди. Олиб келинган қурбонликлар шу ернинг ўзида
сўйилар, кони эса, ушбу қоянинг устига оқизилар эди. Халқ уйимизга барака кирсин деб келар,
қўлларини қонга сурар, молларини ҳам касал бўлмасин деб шу ерга олиб келар эди.
Бир куни туяларини олдига солиб ҳайдаб келтирган бир одам шу ерда маълум муддат
қолиб дуо ўқимоқчи, барака сўрамоқчи бўлди. Бироқ юзларча ҳайвоннинг қони билан иркит
ҳолга келган бу бутқояни кўрган туялар ҳуркиб, ёнтеваракка тарқалиб кетдилар. Эгаси
уларнитўхтатиш учун беҳуда уринарди. Жиловидан тутилган туялар ҳам тек турмасдилар,
қайтага, уни ҳам қум устида судраб кетардилар. Қора терга ботган бу одам бир амаллаб ўрнидан
турганида, ёнтеварагида битта ҳам туя қолмаганини кўрди. Қўлига тушган тошни бор кучи
билан Саъдга қарата отаркан:
— Оллоҳнинг қахрига учрагур, туяларимни қочириб юбординг!.. — деб бақирди.
Ксйин туяларини қидириб кетди. Амаллаб ҳаммасини бир жойга тўплади. «Энди бу ерни
елкамнинг чуқури кўрсин», дея орқасига қайтиб кетар экан, шундай байтларни ўқирди.'
«Биз Саъднинг қошига келдик, ишимизга барака берсин деб. Ҳолбуки, у бизнинг
иишмизни бўлдирмади. Энди биз Саъднинг қуллари эмасмиз. Зотан, у бошқа қоялар каби бир
парча тош эмасми? На адашганга йўл кўрсатар, на ёрдам».
* * *
Отаси бир босқин пайтида ўлдирилган Имрон улҚайс исмли бир шоир интиком ўтида ёниб
юрарди. Бу борада бутларнинг фикрини билмоқчи бўлди. Ҳубал бутининг ёнига келиб фол
очди. Уч марта ҳам «Ўч олма» деган ёзув чиққач, ўқини бутга қарата отди ва:
— Разил экансан! — дея ҳайқирди. — Ўлдирилган сенинг отанг бўлсайди, сира ҳам ундай
демасдинг! Сўнгра асабий ҳолатда шахдам юриб кетди.
* * *
Абу Толиб даромади унча кўп бўлмаган киши эди. Шу йили ўн иккидан ўтиб ўн уч ёшга
қадам қўйган нурли Мухаммад унинг бу аҳволини яхши билар, унга ёрдамчи бўлишни жуда-
жуда хоҳлар эди. Бундан ташқари, бекорчилик уни зериктирарди.
Бир куни амакисига қўйларни ўзи боқиб келмоқчи эканлигини билдирди. Амакисининг, бу
уйдагилар сен иш қилмасанг ҳам хафа бўлмайдилар, деганига қарамай, илтимос этаверди.
Ниҳоят, унинг истагига рози бўлди. Абу Толибнинг сурувига қўшнилардан ҳам қўйларини
қўшганлар бўлди. Шу йўсинда у ўзига иш топган, ўзи яшаётган оилага озгина бўлсада фойдаси
тегишидан бениҳоят хурсанд эди. Ҳар битта қўй учун қўшимча бир қиротдан ҳақ ҳам оларди.
Макка аслзодалари учун қўй боқиш уятли касб эмасди. Пешона тери тўкиб пул ишлаш ҳам
айб саналмасди.
Қўй боқиб юрганида кабос деган ўсимликнинг етилган меваларидан танлабтанлаб егани,
узоқ пайтгача ўша кунларни ширин хотира сифатида эслаб юргани ҳам маълум. Орадан қирқ
беш йилча кейин ўша ерлардан ўтаркан, биродарларига кабоснинг қоралари яхши етилган ва
мазали бўлишини, қўй боқиб юрган кунларида буни тотиб билганини сўзлаб берган эди.
Маккада баъзи кечалари кўнгилочар базмлар уюштириларди. Бундай базмлар «самар» ёки
«мусамара» деб аталарди.
Бу базмлар кўришга арзийдиган, кўнгилочар маросим эканлиги нурли Муҳаммаднинг ҳам
қулоғига чалинган эди. Бир куни кечқурун чўпон ўртоғидан сурувига ҳам қараб туришни
илтимос қилди. Бориб «самар» базмини кўрмоқчилигини айтди. Ўртоғи рози бўлгач, йўлга
тушди. Маккага келди. Уйлардан бирида хурсандчилик қилинаётганини кўрди.
Одамлар роса йиғилган. Узоқяқиндан келганлар кириб, томоша қилмоқда. Сўраса, тўй
бўлаётган экан. У ҳам кирди. Бир дарахтнинг остига ўтирди. У ердан ҳамма ёқ кўриниб
турарди. Аммо ўтирарўтирмас уйқу босиб, кўзларини юмишга мажбур қилди. Ва у эрталабгача
шу ерда қолиб кетди. Хурсандчилик тун ярмигача давом этиб, меҳмонлар уйуйларига
тарқалишар экан, дарахт тагида ухлаб қолган йигитчани кўрдилар, бироқ уни безовта
қилмадилар.
Эрталаб юзига тушган қуёш нурлари уни уйғотди. Атрофига қаради. Ҳеч ким йўқ эди.
Ўрнидан туриб, қўйларининг олдига кетди. Ўртоғи нималарни кўрганини сўраган эди, кеча
нима бўлганини ўзи хам билмаслигини, ухлаб қолганини айтди.
Орадан бирмунча вақт ўтди. Яна ўртоғидан қўйларига қараб туришни илтимос қилди. Яна
Маккага келди. Базм бўлаётган бир жойга кирди. Аммо у яна ўз ҳолига қўйилмади, азалий
тақдир ғолиб чиқди. Яна базмни кўрмай, эрталабгача роҳатбахш уйқу оғушида бўлди.
Бу унинг базмни кўриш мақсадидаги сўнгги уриниши бўлди. Бундан кейин ҳеч қачон
тунги базмни томоша қилишга қизиқмади.
АРСЛОН БОЛАСИ
Фил ҳодисасидан буён ўн тўрт йил ўтди.
Бани Маҳзум қабиласининг обрўли оилаларидан бирида, бир аёл тўлғоқ азобларидан
қийналаётир...
Атрофида ёрдам бериш учун чақирилган доя хотинлар бор.
Ойкуни тўлган Хонтама Маҳзум қабиласининг аслзодаларидан Ҳошимнинг қизи ва
ҳурмати баланд оиладан бўлмиш Хаттобнинг умр йўлдоши эди.
Хотинининг ойкуни яқинлашган сари Хаттоб: «Албатта ўғил бўлиши керак,
тушундингми?» деб қайтақайта тайинларди. Қиз боланинг отаси бўлишга асло рози эмас эди у.
Буни ўйлади дегунча, пешонасида пайдо бўлган терларни жаҳл билан сидириб ташлар,
тишларини ғижирлатиб, кескин овоз билан:
— Хаттобдек бир одамнинг фарзанди албатта ўғил бўлиши керак! — дея пўнғиллаб,
қўлларини мушт қилиб тугар эди.
Хаттоб сингари тажанг, сержахл, бақувват, жасур ва довюрак, устигаустак, ўта шафқатсиз
одам халқ орасида киз боланинг отаси сифатида танилмаслиги керак эди. Хаттоб ўғил кўриши
керак! Фақат шундагина кўксини кериб, ҳеч кимдан қимтинмай юра олади.
Туғиш пайти яқинлашган сари Хаттобнинг ичини кемирган безовталик ва кўркув уни
баттар тажанг қилиб қўйди. Доим айтгани айтган, дегани деган бўлган Хаттоб тушган ерини
ёндирадиган чўғга айланган эди. Уйга гурсгурс қадамлар билан кириб келиши ҳаммани
қалтиратар, тинчини бузар эди.
Бир куни эрталаб Хонтама тўлғоқ бошланганини билдирди. Шунда Хаттоб:
— Зинҳор менга қиз туққанинг ҳақида хабар берма. Окибатини ўзинг ҳам яхши биласан!
— дея уйдан чиқиб кетди.
Кўзларидан чақнаган ўт «Оқибатини ўзинг биласан» сўзларининг тагида мудҳиш бир
таҳдид борлигини билдирарди.
Доя хотинлар Хонтаманинг кўзлари ичида милдираб турган, маҳзун ҳислар ифодаси
бўлмиш аччиқаччиқ ёшларии кўриб, унга минг хил тасалли беришга урина бошладилар.
Хонтама қўрқувдан тўлғоқ азобини ҳам унутгандай бўлди.
Кекса, тажрибали бир аёл:
— Қизим, хафа бўлма. Нима эксанг, шуни ўрасан. Хаттоб шуни ҳам билмайдиган даражада
жоҳил эмас. Мен буни Хаттобнинг юзига айтишдан ҳам тоймайман,—деди.
Шунга қарамай, қўрқув, безовталик, изтироб ҳислари тобора ортди ва, ниҳоят, янги
туғилган чақалоқнинг чинқириғи янгради. Шу чоқ:
— Хушхабар, Хаттобга хушхабарни етказинглар, ўғилли бўлди! — деган қичқириқ ҳам
эшитилди. Хаттоб Каъбада дўстлари билан бирга ўтирар экан:
— Ё Бушра! Ё Бушра!.. — деб ҳайқирган бир чопарнинг югуриб келаётганини кўриб,
кўнгли тинчиди.
Унга шундай хушхабар келтирилиши керак эди ва, албатта, ўғилли бўлиши даркор эди.
Чунки ҳеч кимса, ҳа, ҳа, Макка бўйича ҳеч ким Хаттобнинг олдига чиқиб: «Хушхабар, қизлик
бўлдинг», дейишга журъат қилолмасди.
Югуриб келган бола Хаттобнинг қошига келиб тўхтади:
— Суюнчи бер, ўғиллик бўлдинг, — деди.
Хаттоб неча кунлардан бери ўпкасини тўлдириб нафас ололмаган эди. Кўзларида ёнаётган
учқунлар севинч ёшларига айланди, юзига табассум югурди. Боланинг бошини силаркан:
— Сурувнинг ичига киргинда, хоҳлаган қўйларингдан иккитасини ол, — деди.
Бола хурсанд бўлиб кетди.
Хаттоб шу кунгача ҳам мархамат ва меҳрмуҳаббатдан мутлақо маҳрум киши эмасди.
Фақат, кейинги пайтларда унинг овозига жаҳл, тажанглик ошино бўлган, кўпчиликни чўчитиб
қўйган эди.
Хаттоб жуда бахтли эди шу онларда. Умрида неча марта бу даражада севинганини
эсламоқчи бўлди, аммо табриклаётган биродарларининг овози унинг хаёлини бўлиб юборди.
Яна ҳам тўғрироғи, Хаттоб дўстлари билан ўтирганини энди эслади:
—Ўғлингнинг отини нима деб қўясан, эй Хаттоб! Хаттоб ўйлаб ўтирмай жавоб берди:
—Умар, ўғлимнинг исми Умар бўлади!
—Инжиқ бола бўлмаса эди...
Хаттобнинг нигоҳлари унинг сўзларини бўлиб қўйди. Бу қарашда қатъий бир ҳақиқатдан
баҳс этувчи матонат бор эди. «Хаттобнинг ўғли асло инжиқ бўлмайди», дейишни истарди.
Кечқурун уйига келганда тутқазилган чақалоққа қарар экан, боланинг кутилганидан ҳам
довюрак, жасур ва мард бир йигит бўлишини сезган эди. Бола эмас, худди арслоннинг ўзия!
—Умар, бу ўғлимнинг оти Умар бўлади, — деди. Хотинига ўгирилди: — Соғлиғинг қалай,
Хонтама, дуруст мисан? Уйлаганимдан ҳам гўзал бир бола туғибсан. Энди қиз туғсанг ҳам,
минг марта розиман, — деди. Хаттоб жуда хурсанд эди. Ҳатто қўшни аёлнинг:
— Ўғлим, инсон нима экса, шуни ўради. Бу нимаси, хотинингга шунчалик дўқпўписа
қилганинг? Бир аёл қорнидаги бола қиз бўлса, уни қандай қилиб ўғил болага айлантиради?.. —
деб берган танбеҳига:
— Ҳақлисиз, холажон, — деди.
Йўргакда, ҳеч нарсадан хабарсиз, ширингина ухлаётган гўдак эртанинг Умар ибн Хаттоби
бўлажаги, фақат Макка аҳли эмас, бутун Арабистон, бутун дунё, ҳатто қиёмат кунигача
туғиладиган барча инсонлар уни Исломнинг буюк халифаси, беқиёс адолат сарвари Умар ибн
Хаттоб сифатида танишлари ҳозир ҳеч кимга маълум эмас, аммо шундай бўлиши бегумон эди.
Фил воқеасининг ўн еттинчи йили...
Бани Маҳзум қабиласининг бир жойда турмайдиган, шўх, жанжалкаш, қилиғидан шайтон
ҳам қочадиган бир ўспирини бор эди. Амр ибн Ҳишом ибн Муғийра...
Кучли, бақувват йигит эди. Шу билан бирга, ақлли ҳам эди. Аммо у, бу ақлини дуруст
инсонларга ярашадиган тарзда ишлатмас, жанжал кўтариш, одамлар устидан тазйиқ ўтказиш
воситаси ўлароқ ишлатишни афзал кўрар эди. Бойбадавлат, сўзи кўпчиликка ўтадиган оиланинг
фарзанди эди у.
Бойлик, кучқудрат ва ақл жамулжам эди унда. Аммо уларни оқилона бир йўлга соладиган
инсон йўқ эди ўртада. Шунинг учун ҳам Амр ибн Ҳишом том маънода тантиқ ўспирин бўлиб
ўсди. Фурсат топди дегунча, атрофдагилар билан жанжаллашар, ҳар сафар ёнидаги
ҳамтовоқларининг ҳам аралашуви билан устун ва ғолиб чиқар эди.
Бир куни Абдуллоҳ ибн Жудъоннинг уйида берилган зиёфатда ҳошимийлардан Абу
Толибнинг жияни Муҳаммад ибн Абдуллоҳ билан ёнмаён ўтириб қолди. Зиёфатга келганлар
анчагина эди. Амр ибн Ҳишом ўзи бемалолроқ ўтиришни баҳона қилиб, ёнидан Муҳаммад ибн
Абдуллоҳни турғизиб юбориш пайига тушди. Асл мақсади бемалол ўтириш ҳам эмас, жанжал
чиқариш эди. Жанжал кўтармаса беҳаловат бўладиган кўнгли унга тинчлик бермас, ёнидагилар
билан уришишни хоҳлар эди.
Иккаласи ҳам ёш жиҳатидан теппатенг эдилар. Амр ибн Ҳишом Муҳаммад ибн
Абдуллоҳни секинсекин турта бошлади. Бир, икки, уч марта туртгач:
— Нима қиляпсан? — деди Муҳаммад.
Амр ибн Ҳишом қўполлик билан жавоб берди:
— Бошқа жойга бориб ўтир, безовта бўляпман. Муҳаммад ибн Абдуллоҳ ҳаммани
уялтириб қўядигандаражада одоб ва тарбия эгаси эди, аммо сурбет Амр ибн Ҳишомнинг бу
ҳақоратига индамай кетолмасди. Амрнинг безбетлиги ҳаддидан ошгач, иккаласи бирбирига
ёпишиб кетдилар. Амр бу жанжалда ҳам енгиб чиқишига ишонарди. Шу кунгача ҳеч кимдан
енгилмаган, қолаверса, рақибидан бир оз гавдалироқ ҳам эди. Бироқ олишиш давомида тобора
Муҳаммад ибн Абдуллоҳнинг қўли баланд кела бошлади. Бир пайт Муҳаммад Амрни қаттиқ
итариб юборган эди, у ерга йиқилиб, юмалаб кетди, оёғидан қон оқа бошлади. Орага тушганлар
уларни ажратдилар.
Ислом тарихида асл исми унутилиб, Абу Жаҳл сифатида таниладиган Амр ибн
Ҳишомнинг оёғида бу яра изи то ўлгунича колди.
Бировларнинг олдида паст тушишни билмаган Амр қурайшлардан кўпчиликнинг олдида
шарманда бўлди. Бу воқеа Амр ибн Ҳишомнинг кўксида ўчмас бир қасос ўтини алангалатиб ketdi.

...davomi bor InshaAlloh.