Assalomu alaykum!
ABDULLOX, savollarga eng faol inson bo'lib a'lo darajada javob berib, oydinlik kiritib berayotganingiz uchun sizdan Alloh rozi bo'lsin!
Men shu savolga qo'shimcha sifatida Shayx Hazratlrining shu kabi savolga javoblaridan iqtibos keltirmoqchiman:

Шомнинг вақти қуёш ботгандан то шафақ ғойиб бўлгунча. Шафақ қизғишликдир ва бунга фатво берилгандир.
Имом Муслим Ибн Умар розияллоҳу анҳудан қилган ривоятда Расулуллоҳ саллоллоҳу алайҳи васаллам:
«Модомики шафақ ғойиб бўлмаса, Шомнинг вақти бор», деганлар.
Жаброил алайҳиссалом Пайғамбар саллоллоҳу алайҳи васалламга намознинг вақтларини кўрсатганлиги ҳақидаги ҳадисда «Сўнгра Шомни қуёш ботиб, рўзадор ифтор қиладиган пайтда ўқиди. Сўнгра Хуфтонни шафақ ғойиб бўлганда ўқиди», дейилган.
Демак, Шом намозининг вақти ушбу икки вақт орасида бўлади.
Агар соатга қараладиган бўлса, қуёш ботгандан бошлаб то эллик дақиқа ўтгунча Шомнинг вақти бўлади.

ABDULLOX, uzru, ammo 80-90 daqiqa ichida ancha qorong'u tushib qoladi-ku.

O'rni kelganda turli davlatlarda yashayotgan aziz dindosh yurtdoshlarimizga yana bir gapni aytib o'tmoqchi edik. Bu yerda 80-90 minut deyilganda ham yoki эллик дақиқа deyilganda ham taqribiy va o'rtacha holatni nazarda tutilgan. Shuning uchun o'sha o'zingiz yashayotgan shaharda quyoshni qachon botishini va quyosh botgandan keyin qancha daqiqa o'tib shafaq(ya'ni qizillik) go'yib bo'lishini birozgina vaqt ajratib bir martagina kuzatib olsangiz namozingiz vaqtlari borasida yanada aniqlik hosil bo'ladi InshaAlloh! Chunki ba'zi diyorlarda shafaq quyosh botgandan keyin 50 daqiqada g'oyib bo'lsa yana boshqa bir shaharlarda 30 yoki 60 daqiqada ham g'oyib bo'lishi mumkin. Bu o'sha shaharni iqlimiga bog'liq bo'lgan narsadir. Vallohu A'lam!

Alloh taoloni roziligini toppish maqsadida ihlos bilan nafl ro’za tutishning ulug’ ish ekanini tushuntirishga bu hadisi sharifdan ortiq biror og’iz so’z kerak bo’lmasa kerak.
To’g’ri o’zini bilganlar uchun kerak emas. Shu hadisni o’zi yetarli. O’zini bilgan odam do’zahdan bir lahza bo’lsa ham uzoqlashish payida bo’lib yuradi. Bir kunlik ro’za do’zahdan yetmish yil uzoqlashtirganidan keyin o’zini bilgan odam iloji boricha ko’proq nafl ro’za tutishga harakat qiladi.
Lekin insof bilan aytaylik biz o’zimizni bilamizmi? O’zimizni o’zini bilganlar orasiga qo’sha olamizmi? Farz namozlar bilan kifoyalanib qolmay nafl namoz ham o’qiganimizday, farz ro’za bilan kifoyalanib qolmay nafl ro’za ham tutib turishimiz lozim.

QAYSI KUNLARDA NAFL RO’ZA TUTISH AFZAL?!
Muharram oyining 9-10 kunlarida ro’za tutish…

Abu Hurayra r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav: Ramazondan keyingi eng afzal ro’za, Allohning muharram oyi ro’zasidir. Farz namozdan keyingi eng afzal namoz tungi namozdir – dedilar.
Beshovlaridan faqat Buhoriy rivoyat qilmagan.

Hakam Ibn A’raj r.a dan rivoyat qilinadi:
Zamzam oldida ridosi ustida yonboshlab yotgan Ibn Abbosning oldiga borib:
Menga Ashuro ro’zasi haqida habar ber dedim.
Qachon muharramning hilolini ko’rsang sanab bor, to’qqizinchi kuni ro’za tutgan holda tong ottir – dedi, u.
Men: Rosululloh sav shundoq qilib, uning ro’zasini tutar edilarmi? – dedim.
Ha – dedi, u.
Beshovlaridan faqat Buhoriy rivoyat qilmagan.

Abu Qatoda r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav: Allohdan umid qilamanki, Ashuro kunining ro’zasini o’zidan oldingi sana(gunohlari)ning kafforoti bo’lsa – dedilar.
Beshovlaridan faqat Buhoriy rivoyat qilmagan.

Shavvoldan olti kun ro’za tutish…

Abu Ayub al-Ansoriy r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav: Kim Ramazon ro’zasini tutib, ketidan Shavvoldan olti kun ro’za tutsa, yil bo’yi ro’za tutgandek bo’ladi dedilar.
Beshovlaridan faqat Buhoriy rivoyat qilmagan.

Abu Hurayra r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav: Alloh uchun Zulhijjaning o’n kunichalik Unga ibodat qilishday mahbubroq kun yo’q. Ularning bir kunlik ro’za bir yillik ro’zaga tengdir. Ularning bir kechasini bedor o’tkazishi esa. Qadr kechasining bedor o’tkazishiga tengdir dedilar.
Temiziy rivoyat qilgan.

Har oydan uch kun ro’za tutish…

Milhon al-Qaysiy r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav bizlarga oqlarning o’n uch, o’n to’rt va o’n beshining ro’zasini tutishni amr qilar edilar va: “Ular huddi yil bo’yiga o’hshar” , dedilar.
Sunan egalari rivoyat qilishgan
Temiziyning lafzida:
Qachonki bir oydan uch kun ro’za tutadigan bo’lsang, o’n uch, o’n to’rt va o’n beshni tut, deyilgan.

Abdulloh Ibn Amr r.a dan rivoyat qilinadi:
Menga Payg’ambar sav: “Har oyda uch kun ro’za tut. Chunki bir yahshilik o’n mislichadir. Ana o’sha yil davomida ro’zasiga barobardir” – dedilar
Sharh: Bir yahshilikga o’n barobar savob Islomdagi umumiy qoidadir. Agar uni har oyda uch kun ro’za tutishga tatbiq qilinsa, uch kun o’ttiz kunga barobar bo’ladi. Demak har oyda uch kun ro’za tutgan odam yil davomida ro’za tutganni savobini oladi.

Dushanba va Payshanba kunlar ro’za tutish…

Abu Qatoda r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav dan dushanba va payshanba kuni ro’zasi haqida so’raldi. U zot:
O’sha kunda tug’ildim va o’sha kunda menga Qur’on nozil qilindi dedilar.
Abu Dovud va Muslim rivoyat qilishgan.

Usoma Ibn Zayd r.a o’z molining talabida Vodiy al-Quro tomon jo’nadi. U dushanba va payshanba kunlari ro’za tutar edi. Hodimi unga:
-Nima uchun qari chol bo’la turib dushanba va payshanba kunlari ro’zasini tutasiz ? – dedi.
Allohning Payg’ambari bu ikki kunning ro’zasini tutar edilar. Bu haqda so’ralganida:
-“Albatta, bandalarning amallari dushanba va payshanba kuni arz qilinadi, mening amalim arz qilinganda ro’zador holda bo’lishni yahshi ko’raman, dedilar – dedi.
Sunan egalari rivoyat qilishgan.

RO’ZA TUTISH MAN QILINGAN KUNLAR.

Abu Hurayra r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav ikki kunning: Azho va Fitr kuni ro’zasidan nahiy qildilar.
Beshovlari rivoyat qilishgan.
Demak Qurbon va Ramazon hayiti kunlari ro’za tutish mumkin emas.

Abu Hurayra r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav: Ramazon oldidan bir ikki kun oldin ro’za tutmanglar. Magar bir kishi odatdagi ro’zasi bo’lsa tutsin, dedilar.
Beshovlari rivoyat qilishgan.
Sunan egalari rivoyatida:
Qachon Sha’bon yarmiga yetsa, ro’za tutmanglar, deyilgan
Sharh: Ahli kitob bo’lmish kofir qavmlar o’zlariga farz qilingan ro’zani qaysi kundan boshlanishini shubha qilib , bir-ikki kun oldin tutishar, oqibatida esa nafl ibodat bilan farz ibodatni aralashtirib yuborishar edi.
Islomda unga o’hshash ikkilanish, nafl va farzlarni aralashtirib yuborishga ruhsat yo’q. Musulmonlar har bir ibodatni jazm bilan, azmu qaror bilan, naflni nafl o’rnida, farzni farz o’rnida ado etishlari lozim. Shuning uchun Rosululloh sav Ramazon kirishidan oldin bir ikki kun qolganda ro’za tutishdan qaytarganlar.
Ammo biro dam ma’lum kunlarda, misol uchun, dushanba va payshanba kunlari nafl ro’za tutib yurishga odatlangan bo’lsa-yu o’sha kun Ramazondan oldingi kunlarga to’g’ri kelib qolsa tutsa bo’laveradi.
Yuqorida zikr etilgan sabablarga binoan, Rosululloh sav ning qachon Sha’bon yarmiga yetsa, ro’za tutmanglar degan hadislariga amal qilib, Sha’bon oyining 16 chi kunidan boshlab to Ramazon kirguncha nafl ro’za tutish makruh bo’ladi. Odamlar ichida ushbu tafsilotlarni bilmay turib Sha’bon oyida ro’za tutib bo’lmas ekan degan tushunchalar yuzaga kelgan. Aslida esa gap Sha’bon oyining ikkinchi yarmida ekanini bilib oldik.

Yolg’iz Juma yoki Shanba kuni ro’za tutmaslik…

Abu Hurayra r.a dan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav: Birortangiz juma kuni ro’za tutmasin. Magar undan oldin yo keyin tutsangiz mayli dedilar.
Beshovlari rivoyat qilishgan.
Sharh: Ushbu hadisi sharifga binoan, yolg’iz juma kunini ajratib olib ro’za tutib bo’lmaydi. Juma kuni oldidan bir kunni qo’shib yoki ketidan bir kunni qo’shib tutsa bo’ladi.

Abdulloh Ibn Busr r.a dan, u kishi singillari roziyallohu anhodan rivoyat qiladi:
Nabiy sav: Shanba kuni sizga farz qilinga ro’zadan boshqa ro’za tutmanglar. Agar sizdan biringiz uzum donasi po’chog’ini yoki daraht shohini topsa ham shimib olsin, dedilar.
Sunan egalari rivoyat qilishgan.
Sharh: Demak ushbu rivoyatga binoan yolg’iz shanba kuni ro’za tutib bo’lmaydi. Yahudiylarning ishini qilingan bo’ladi. Bu ishga alohida e’tibor berishimiz kerak. Chunki Rosululloh sav ni uzum donasi po’chog’ini yoki daraht shohini topsa ham shimib olsin deganlari shuni ko’rsatadi.

Nafl ro’za tutayotgan inson uni zarurat yuzasidan ochib yuborishi mumkin. Ammo uni o’rniga boshqa bir kun tutib berishi kerak bo’ladi. Bunga dalil:

Oisha r.a dan rivoyat qilinadi:
Menga va Hafsaga taom hadya qilindi. Ikkovimiz ro’zador edik. Bas, og’zimizni ochib yubordik. So’ngra Rosululloh sav kirdilar va biz u zotga:
-Ey Allohning Rasuli, bizga hadya qilinuvdi. Ishtahamiz kelib, og’zimizni ochib yubordik, dedik.
Shunda Rosululloh sav:
-Ikkovingizga hechnarsa bo’lmaydi. Uning o’rniga boshqa kuni ro’za tutib qo’yinglar, dedilar.
Sunan egalari rivoyat qilishgan.
Alloh taolo barchalarimizni nafl ro’zalar tutishga rag’bat qiluvchilardan qilsin , buni ajrini ziyoda qilib mukofotlasin va bu borada biz ojiz bandalariga sabr-toqat bersin. Amiyn! Vallohu A’lam!

Kim bir yahshilik qilsa , unga o’n barobar qaytarilur. (An’om surasi 160-oyat)
Ya’ni insonni qilgan bir yahshiligi o’zi kutmagan joydan o’n barobar bo’lib qaytishiga shu oyati karimi dalildir. Bu ham Allohning bandalariga naqadar mehribonligidandir. U Zot bitta yahshilikga bitta savob bersa ham haqli edi. Zero o’sha yahshilikni qilishni dilimizga solgan ham, shunga buyurgan ham va bunga bizlarni qodir qilib qo’ygan Zot ham Uning O’zidir.

Kim yahshilik qilsa , unga undan ko’ra yahshiroq(mukofot) bo’lur. Hamda o’sha kunni dahshatidan omondadir. (Naml surasi 89oyat)
Bu oyatda ham yahshilikga beriladigan savobni uni mislidan ko’p bo’lishligini ta’kidlagan holda o’sha kundan ya’ni Qiyomat kunining qiyinchiliklaridan, azoblaridan saqlanishi ham zikr qilinmoqda.
Mollarini Allohning yo’lida sarflaydiganlarning misoli huddi bir dona donga o’hshaydir. Undan yetti boshoq o’sib chiqadir, har boshoqda yuztadan don bor. Va Alloh kimga hohlasa yana ko’paytirib beradir. Va Alloh qamrab oluvchi va biluvchi Zotdir. (Baqara surasi 261-oyat)
Bu oyati karimadan esa bir yahshilikga yetti yuz barobar va undan ham ko’proq savob berilsihini bilib olishimiz mumkin!
Namozlaringizdan so’ng ota-onangizni haqlariga duo qilsangiz albatta bo’ladi. Bu juda yahshidir. Faqat namozdan keyingina emas balki imkon boldi deguncha ularni haqlariga duo qilishimiz bizni farzandlik burchimizdir. Farzandlarning ota-onalari oldidagi burchlaridan biri ham hayotlik chog’larida ham vafot etganlarida ham ularning haqlariga duo qilishdir.

Abu Hurayra r.a dan rivoyat qilinadi:
Rosululloh sav: Agar banda vafot etsa, uning savob keltiradigan barcha amallari kesiladi, lekin sadaqai joriya, manfaat beradigan ilm va unga duo qiladigan farzanddan kesilmaydi, dedilar.
Imom Buhoriy rivoyati.

Rosululloh sav huzurlariga bir kishi kelib:
Yo Rosululloh! Ota-onam vafotlaridan keyin ham men qila oladigan ezgu amallar qoldimi? – dedi.
-Ha, to’rt hislat bor: ularning haqiga duo qilish, gunohlarini kechmakni Alloh taolodan so’rash, ularning nasihat va shar’iy vasiyatlarini bajarish, do’st-birodarlarini izzat-ikromda tutish va ota-ona tarafidan bo’ladigan qarindoshlikni davom ettirishdir dedilar.
Imom Buhoriy rivoyati.

Alloh taolo ota-onangizlarni rahmatiga olsin, ularni ojizlik bilan qilgan kamchiliklarni mag’firat aylasin va hamda sizni ularni haqlariga qilayotgan hayrli duolaringizni ijobat qilib savobidan ularni ham bahramand aylasin. Duoaringizda bardavom bo’ling, inshaAlloh biz ham duo qilib turamiz.
Ey Robbimiz, ota-onalarimiz bizni go’dakligimizda qanday mehr berib tarbiya qilishgan bolsa, Sen ularga bundanda ziyoda mehr bilan, shafqat bilan mehribonlik aylagin! Amiyn! Vallohu A’lam!

O’lganga o’zidan boshqani amali yetishiga dalillar:
Qur’ondan dalil:
Ulardan keyin kelganlar: Ey, Robbimiz, bizni va bizdan oldin iymon bila o’tgan birodarlarimiznimag’firat qilgin, derlar. (Hashr surasi 10-oyat)
Alloh taolo ushbu oyatda o’zlaridan oldin o’tgan mo’minlarga mag’firat so’raganlarni madh qilmoqda. Bu esa o’lganlar tiriklarning istig’foridan manfaat olishiga dalomat qiladi.

Sunnatdan dalil:
Usmon Ibn Affon r.a dan rivoyat qilinadi:
Payg’ambar sav o’lik dafn qilinib bo’lgandan keyin ustida turib “Birodaringizga istig’for aytinglar. Unga sobitlik so’ranglar. Chunki u hozir so’roq qilinadi” , der edilar.Ular benamoz bo’lsalarda ammo musulmon bo’lsalar bu narsa ularga ham tegishli. Shoyadki Alloh taolo ushbu duolar sababidan ularni benamoz o’tgan hollariga biroz bo’lsada rahm qilsa! Vallohu A'lam!

Albatta folbinlar ko’proq kelajakda bo’ladigan isharni bilishlarini da’vo qiladilar. Bu esa, shariat hukmi bo’yicha kufrdir. Chunki g’aybni faqat Alloh taoloni O’zigina biladi. Man ham bilaman deyish esa Allohni ilmini U bilan talashishdir. Bundan Alloh taoloni O’zi saqlasin!

Ey, iymon keltiringlar! Albatta, hamr, qimor, butlar va (fol ochuvchi) cho’plar iflosdir. Shaytonning ishidir. Bas, undan chetda bo’ling. Shoyadki najot topsangiz. (Moida surasi 90-oyat)
Alloh taolo ushbu oyatda hamr tanavul qilish va qimor o’ynash kabi amaliy gunohlarni butga cho’qinish va folbinga ishonish kabi kufr va shirk sanalgan ulkan ma’naviy jinoyatlarga tenglashtirmoqda. Ba’zi odamlar butga cho’qinishdan qattiq hazar qiladilar, o’lib ketsa ham bu ishni qilishga ko’nmaydilar. Ammo aroqni ichaveradilar, qimorni o’ynayveradilar, folbinga boraveradilar va unga ishonaveradilar. Alloh taolo bu ishlarni barchasini qo’shib jamlab turib bir hil baho bermoqda.
Ey, iymon keltiringlar! Albatta, hamr, qimor, butlar va (fol ochuvchi) cho’plar iflosdir. Shaytonning ishidir

So’ng iymon keltirgan bandalariga hitob qilib:
Bas, undan chetda bo’ling. demoqda.

Ibn Abbos r.a dan rivoyat qilingan uzun bir hadisni bir qismida shunday deyiladi:
…Bas, jinlar o’g’rilikcha habarni olib qochurlar va og’aynilariga ilqo qilurlar…
Ya’ni, folbinlarga o’zlari o’girlikcha eshitib olgan uzuq-yuluq so’zlarini o’zlaridan yolg’on qo’shib aytadilar.

Mo’minlarning onalari roziyallohu anhunnaning ba’zilaridan rivoyat qilinadi:
Nabiy sav: Kim arrofga kelib undan biror narsa haqida so’rasa, uning namozi qirq kechagacha qabul bo’lmas, dedilar.
Imom Muslim va Imom Ahmad rivoyati. Imom Ahmadning lafida:
Kim arrofga yoki kohinga kelib uning aytganini tasdiqlasa, batahqiq, Muhammad sav ga nozil bo’lgan narsaga kufr keltiribdi.

Sharh: Haqiqiy mo’min uchun qirq kunlik emas, bir mahal namozni qabul bo’lmay qolishi ulkan musibatdir. Bu musibat faqatgina folbinga borib undan bir narsa haqida so’rashning jazosidir. Uning aytganiga ishonadimi yo’qmi farqsizdir. Ya’ni so’raganini o’ziga shuncha jazodir. Tasdiqlasa undan ham ulkandir.
Ammo kim folbinga borib uning aytganini tasdiqlasa kufrga ketgan bo’lar ekan. Allohning O’zi asrasin.

Qobiysa r.a dan qivoyat qilinadi:
Rosululloh sav ning: Iyofa, shumlanish va tosh tashlab fol ochish botildandir, deganlarini eshitdim.
Abu Dovud solih sanad ila rivoyat qilgan.
Sharh: Iyofa bu – qushlarning ismiga va sayrashiga qarab fol ochishdir. Demak bu ishlarni barchasi botil, ularga musulmonlar mutlaqo yaqinlashmasliklari lozim. Afsuski, hozirgi paytda Islomdan uzoqlashish natijasida avvalgi johiliyat paytida bo’lgan ushbu mavzuda zikr qilingannarsalar u yoki bu ko’rinishda ichimizda mavjuddir.
Islom dinining bu haqda bergan ko’rsatmalari bilan imkon qadar tanishib chiqdik. Endi esa amal qilishlik kerak. Kimlardir avvallari bilmay bu ishlarni qilgan bo’lsalar tavba qilsinlar. Bu hukmlarni bilganlar bilmaganlarga aytib, eshttirib bildirsinlar. Alloh taolo barchalarimizni hidoyatga yo’llasin, turli hil fitnalardan dinimiz va o’zimizni salomat aylasin! Amiyn! Vallohu A’lam!